Mali: de humanitaire crisis in 5 vragen
In de afgelopen maanden is het geweld in de centrale regio van het Mali – dat sinds 2012 wordt geconfronteerd met een politieke crisis – toegenomen. De gevolgen voor de burgerbevolking zijn kritiek: de aanhoudende onveiligheid heeft een ongekende humanitaire crisis veroorzaakt. Patrick Irenge is sinds september 2017 medisch coördinator van Artsen Zonder Grenzen in Bamako. In vijf vragen schetst hij de zorgwekkende situatie in het West-Afrikaanse land en de medische noden bij de bevolking.
1. Hoe is de situatie in Mali op dit moment?
In Mali is een klimaat van geweld ontstaan in het dagelijks leven van de mensen. De crisis in het noorden duurt als sinds 2012 voort en wordt er niet beter op. Intussen zien we in het centrum van het land al meer dan een jaar een toename van veiligheidsincidenten en conflicten tussen de verschillende etnische gemeenschappen; de moordpartijen in het dorp Ogossagou in maart en in juni nog in het dorp Sobane, waarbij respectievelijk 160 en 35 mensen, waaronder 24 kinderen, om het leven zijn gekomen, zijn het tragische bewijs hiervan. En dat zijn maar de laatste twee van de vele voorbeelden. Op dit moment wordt de regio Mopti bijna dagelijks geconfronteerd met veiligheidsincidenten. Hoogst verontrustend is dat deze incidenten steeds vaker de burgerbevolking treffen, waardoor een klimaat van onveiligheid, angst en wantrouwen wordt gecreëerd met nog rampzaligere gevolgen.
2. Wat zijn de grootste behoeften van de mensen?
Uit angst voor de aanwezigheid van gewapende actoren, is de bevolking immobiel geworden. Als gevolg daarvan zijn hele dorpen letterlijk ingesloten; hun inwoners kunnen hun gebruikelijke economische activiteiten niet meer uitoefenen en hebben geen toegang meer tot eerstelijnsgezondheidszorg. Een ander probleem is het toenemende aantal ontheemden dat het geweld ontvlucht is. Deze gezinnen hebben vaak alles achtergelaten en wonen in geïmproviseerde opvangcentra of gastgemeenschappen. De behoeften van de getroffen en ontheemde bevolkingsgroepen zijn talrijk: voedsel, gezondheidszorg, basisvoorzieningen, onderdak, bescherming en toegang tot water. En helaas is de humanitaire hulp ontoereikend omdat het verlenen van regelmatige hulp in de meest afgelegen gebieden zeer moeilijk of bijna onmogelijk is.
3. Wat zien de medische teams op het terrein?
Er zijn verschillende alarmerende signalen voor de humanitaire crisis. Een duidelijke indicator is dat een groot aantal patiënten te laat aankomt in de gezondheidsstructuren. Veel te veel mensen wachten om ernstig ziek te worden voordat ze besluiten om medische hulp in te roepen. We zien ook een toename van het aantal patiënten met ondervoeding die rechtstreeks verband houden met de afname van de economische activiteiten. Veel zwangere vrouwen kunnen niet langer naar gezondheidscentra gaan voor prenatale zorg en worden vaak gedwongen thuis te bevallen, waardoor het risico op complicaties en sterfgevallen toeneemt. Kinderen hebben geen toegang meer tot routineuze vaccinaties of andere preventieve behandelingen zoals seizoensgebonden malariapillen. Daardoor worden ze blootgesteld aan verschillende levensbedreigende ziekten. In sommige afgelegen dorpen hebben onze teams kinderen behandeld die nog nooit gevaccineerd zijn, wat kan suggereren dat sommige mensen al jaren geen toegang meer hebben tot medische zorg. Er is ook een sterke toename van het aantal psychische stoornissen gerelateerd aan geweld.
4. Hoe reageert Artsen Zonder Grenzen op deze situatie?
Parallel met de medische structuren die wij ondersteunen, hebben we sinds mei 2018 onze noodhulpactiviteiten uitgebreid. We volgen de evolutie van de behoeften van de mensen in het hele land op de voet. We voeren ook verkennende en evaluerende missies om snel grote volksverhuizingen en andere ernstige situaties op te sporen. Via mobiele klinieken bieden we curatieve, preventieve en psychologische zorg en, indien nodig, delen we essentiële levensgoederen uit. Deze gerichte interventies stellen ons in staat om de meest kwetsbaren te helpen en hun gezondheid tijdelijk te beschermen ondanks de onveiligheid. Dit is een strategie die we ook gebruiken in onze reguliere projecten. We noemen dat onze "eenmalige" klinieken: zodra we de kans zien, in een periode van relatieve veiligheid en rust in een bepaald gebied, zetten we een team in dat ter plaatse maximale zorg kan bieden, inclusief cruciale preventieve behandelingen en vaccinaties. Soms voeren we meer dan 180 consultaties op één dag.
Een andere strategie om de bevolking van zorg te kunnen voorzien, is om de gemeenschap meer te betrekken bij het beheer van bepaalde ziekten. We geven opleiding aan gezondheidswerkers en leveren medicijnen. Voor eenvoudige pathologieën zoals malaria of diarree worden patiënten nu binnen hun gemeenschap verzorgd in plaats van in een gezondheidscentrum. Deze gezondheidswerkers van de gemeenschap worden ook opgeleid om zwangerschappen op te volgen en tekenen van ondervoeding en andere ernstige ziekten op te sporen, zodat ze de gevallen op tijd kunnen doorverwijzen. We richten onze inspanningen ook op vaccinatie, omdat dat in een conflictsituatie echt helpt om het sterftecijfer bij kinderen sterk terug te dringen.
5. Hoe voorziet Artsen Zonder Grenzen de nabije toekomst in Mali?
Op dit moment maken we ons zorgen dat de onveiligheid zal blijven toenemen, waardoor steeds meer mensen geen toegang meer hebben tot gezondheidszorg en essentiële zaken. Bovendien staat Mali op cyclische basis voor een aantal uitdagingen. Het regenseizoen dat net is begonnen, zal een piek van malaria en overstromingen opleveren, en de wegen verslechteren zodat medische zorg nog onbereikbaarder wordt. Door de onveiligheid werden ook de landbouwactiviteiten gevoelig beperkt, waardoor ook een risico op voedselgebrek bestaat. De problemen waarmee de Malinese bevolking de komende maanden te maken zal krijgen, zijn ernstiger dan in voorgaande jaren. Onze teams staan klaar om hierop te reageren. We hebben een voorraad medisch materiaal en medicijnen in Bamako en in onze projecten aangelegd en er is een team ter plaatste dat echt is gespecialiseerd in dit soort noodsituaties.
