Een nieuw decreet, ondertekend door de Italiaanse president op 2 januari 2023, zal de reddingscapaciteit op zee verminderen waardoor de centrale Middellandse Zee, één van de dodelijkste migratieroutes ter wereld, nog gevaarlijker wordt. Op het eerste zicht is het decreet op Search and Rescue (SAR) ngo’s gericht, maar de echte prijs wordt betaald door mensen die over de centrale Middellandse Zee vluchten en in noodsituaties terechtkomen. Samen met andere ngo’s roepen wij de leden van het Italiaanse parlement op om zich te verzetten tegen dit decreet.
Artsen Zonder Grenzen redt al jaren mensenlevens in het centrale Middellandse Zeegebied en eist dat de EU-lidstaten de internationale en maritieme wetgeving naleven en de operationele ruimte garanderen voor civiele SAR-actoren.
Sinds 2014 nemen civiele reddingsschepen het over daar waar Europese staten hun SAR-operaties stop hebben gezet. Ngo’s spelen hier een essentiële rol in en voorkomen dat er nog meer levens verloren gaan op zee. Niet alleen stopten ze hun eigen SAR-activiteiten, maar proberen enkele EU-lidstaten, met name Italië, jarenlang om civiele SAR-activiteiten te belemmeren door middel van laster, administratieve intimidatie en het criminaliseren van ngo's en activisten. Dat gaat volledig in tegen het juridisch kader omtrent SAR, namelijk: het VN-verdrag inzake het recht van de zee (UNCLOS) en het Internationaal Verdrag inzake opsporing en redding op zee (SAR-verdrag). En daar komt nu nog een nieuw Italiaans decreet bovenop.
Om te beginnen vermindert het nieuwe Italiaans decreet de reddingcapaciteit, wat de migratieroute nog dodelijker zal maken. De civiele reddingsschepen moeten na een reddingsactie namelijk meteen naar Italië varen terwijl zij gewoonlijk meerdere reddingsacties uitvoeren, verspreid over enkele dagen. Geen hulp verlenen aan mensen in nood op zee, is nochtans in strijd met de verplichting van de kapitein om mensen onmiddellijk te redden.
Verder wordt dit element van het decreet versterkt door het recente beleid van de Italiaanse regering om vaker “verre havens” aan te wijzen, die tot vier dagen varen van de huidige locatie van een schip kunnen liggen.
Op deze manier worden civiele SAR-schepen langere tijd buiten het reddingsgebied gehouden en leidt dit onvermijdelijk tot meer mensen die verdrinken op zee.
Een tweede implicatie van het decreet stelt dat de gegevens van overlevenden aan boord van de schepen moeten opgenomen worden. Maar een civiel schip is geen geschikte locatie om een procedure te starten voor mensen die internationale bescherming willen aanvragen. Dit moet op land gebeuren, zoals het VN-vluchtelingenbureau onlangs nog verduidelijkte.
In het algemeen is het Italiaanse decreet in strijd met het internationale zeerecht, de mensenrechten én het Europese recht en is er daarom een krachtige reactie van de Europese Commissie, het Europees Parlement, de Europese lidstaten en instellingen hoognodig.
