Coronavirus: alle info in 5 vragen

1. wat weten we tot nu toe?

Op 11 maart verklaarde de Wereldgezondheidsorganisatie COVID-19 tot een pandemie. Momenteel zijn er wereldwijd 118.000 patiënten, met gevallen in meer dan 100 landen.  90% van alle patiënten worden gemeld in vier landen: het aantal gevallen in China neemt nu af, maar er zijn grote uitbraken in Italië, Iran en Zuid-Korea. In andere landen nemen de aantallen ondertussen exponentieel toe.

Dit is een nieuw besmettelijk virus. Er moet dus nog veel worden begrepen. In tegenstelling tot de griep is er geen pre-immuniteit bekend, geen vaccin, geen specifieke behandeling en wordt iedereen verondersteld vatbaar te zijn. Voor de overgrote meerderheid (naar schatting 80% van de bevestigde patiënten) zal COVID-19 slechts een milde ademhalingsziekte blijven, maar voor kwetsbare mensen (ouderen en mensen met comorbiditeit) heeft het een hoger percentage van vrij ernstige complicaties in vergelijk met andere virussen, zoals de griep.

Op basis van de huidige gegevens zal 20% van de bevestigde gevallen in het ziekenhuis moeten worden opgenomen voor langdurige monitoring en ondersteunende behandeling. Voor 6% van het totale aantal bevestigde gevallen zal kritische zorg nodig zijn. De intensieve zorg die nodig is heeft al een zware impact gehad op enkele van de meest geavanceerde ziekenhuissystemen ter wereld. Overheidsmaatregelen zoals isolatie, quarantaine en sociale afstand worden over het algemeen genomen om ongecontroleerde gemeenschapsoverdracht te beperken, het aantal gevallen en ernstig zieke patiënten te vertragen, de meest kwetsbare personen te beschermen en de collectieve gezondheidsmiddelen te beheren.

2.    Wat is het effect op het zorgsysteem?

Deze epidemie heeft, in termen van omvang en wereldwijde verspreiding en snelheid, een enorm effect op de gezondheidszorgsystemen in de getroffen landen. Op basis van de ervaringen en gegevens tot nu toe zal een aanzienlijk percentage van de mensen die een ernstige vorm van de ziekte ontwikkelen, langdurige ziekenhuisopname met zeer gespecialiseerde zorg nodig hebben. Ongeveer 20% van het bevestigde aantal geïnfecteerden heeft gemiddeld 3-4 weken intensieve monitoring nodig met een hoog zorgniveau, inclusief zuurstoftherapie, ongeveer 6% van de bevestigde gevallen zal kritisch worden en gedurende een aantal weken gespecialiseerde intensieve zorg nodig hebben, zoals mechanische beademingstoestellen.

Het opnemen van zoveel mensen in een ziekenhuis op zo'n hoog zorgniveau vormt een echte uitdaging voor zelfs de meest geavanceerde gezondheidszorgsystemen. We maken ons grote zorgen over de gevolgen in landen met zwakkere gezondheidszorgsystemen, die nog meer zullen worstelen als ze te maken krijgen met een groot aantal patiënten met COVID-19. En we hebben beperkte kennis over het virus. Hoe goed het zou worden overgedragen in tropische gebieden? En wat met co-infectie met andere ziekten zoals malaria, dengue, tuberculose of mazelen?

3.    Waar zijn we actief en wat doen we?

• Reguliere, langdurige programma’s

We ondersteunen extreem kwetsbare gemeenschappen met onze medische programma's over de hele wereld. Op eender welke dag behandelen we honderdduizenden patiënten voor verschillende aandoeningen. We moeten ervoor zorgen dat we in onze lopende projecten adequate en levensreddende medische zorg kunnen blijven bieden. Vandaag wordt dat een uitdaging omdat de huidige reisbeperkingen ons vermogen om personeel te verplaatsen tussen verschillende landen beperken. Er is ook wereldwijde druk op de productie van sommige medische materialen, vooral persoonlijke beschermingskledij voor gezondheidswerkers.

Onze projecten zijn nog steeds in staat om de medische activiteiten voort te zetten, maar het is van belang om de toekomstige voorraad van essentieel materiaal zoals operatiemaskers, handschoenen en COVID-19-tests veilig te stellen. Er bestaat ook een risico op tekorten in de bevoorrading door een gebrek aan productie van generische geneesmiddelen en moeilijkheden bij de invoer van essentiële geneesmiddelen (zoals antibiotica en antiretrovirale geneesmiddelen) als gevolg van lockdowns, verminderde productie van basisproducten, stopzetting van de export of herbestemming van geneesmiddelen en materiaal voor COVID-19.

• Voorbereiding op COVID-19

De bescherming van patiënten en gezondheidswerkers is essentieel, dus onze medische teams bereiden zich ook voor op mogelijke gevallen van COVID-19 in onze projecten. Op plaatsen waar de kans op gevallen groter is, betekent dit dat er maatregelen moeten worden genomen om infecties tegen te gaan, dat er screening moet worden uitgevoerd op triage- en isolatiegebieden en dat er gezondheidsvoorlichting moet worden gegeven. In de meeste landen waar we actief zijn, werken we samen met de Wereldgezondheidsorganisatie en de ministeries van Volksgezondheid om te zien hoe we kunnen helpen bij een hoge belasting van COVID-19 patiënten. Verder geven we trainingen in infectiebeheersing aan verschillende gezondheidsinstellingen.

• Respons op COVID-19

Gezien de omvang van deze pandemie zal het vermogen van Artsen Zonder Grenzen om op de vereiste schaal te reageren beperkt zijn. In Italië, dat momenteel na China het zwaarst getroffen land is, is Artsen Zonder Grenzen deze week begonnen met het ondersteunen van vier ziekenhuizen in het epicentrum van de uitbraak. We doen er aan infectiebestrijding en patiëntenzorg. In Hong Kong gaat onze steun aan de gezondheidszorg en de geestelijke gezondheidszorg voor kwetsbare groepen door. In Iran heeft Artsen Zonder Grenzen een voorstel ingediend bij de autoriteiten om patiënten met COVID-19 te helpen verzorgen. Of we in staat zullen zijn om soortgelijke activiteiten op te zetten in andere landen zal afhangen van de aard van de uitbraak, maar ook van onze capaciteit om onze hulp in te zetten.

4.    Wat zijn onze belangrijkste zorgen?

We maken ons grote zorgen over de gevolgen die COVID-19 kan hebben voor bevolkingsgroepen in een precaire omgeving, zoals daklozen, mensen in vluchtelingenkampen in Griekenland of Bangladesh, of bevolkingsgroepen die door het conflict in Jemen of Syrië zijn getroffen. Deze mensen leven al in overbevolkte en vaak onhygiënische omstandigheden en hun toegang tot de gezondheidszorg is al ernstig aangetast. Zij kunnen meer moeite hebben om zich te houden aan de preventieve maatregelen en hebben minder toegang tot de gezondheidszorg. Het is zeer belangrijk om mensen te informeren over de beschermende maatregelen: handen wassen en isolatie.

Over het algemeen maken we ons grote zorgen over de gevolgen van COVID-19-uitbraken voor landen met reeds kwetsbare gezondheidssystemen, zoals de Centraal-Afrikaanse Republiek of Jemen.  In veel gebieden waar we werken, zijn er weinig medische actoren die kunnen reageren op een overbelasting van patiënten. We willen ervoor zorgen dat we de zorg voor al onze huidige patiënten kunnen blijven garanderen en dat onze medische teams bereid zijn om potentiële gevallen van COVID-19 te beheren.

5. wat raden we aan?

• Het is duidelijk dat we alles moeten doen om de verdere verspreiding van het virus te voorkomen en vertragen. Het belast nu al enkele van 's werelds meest geavanceerde gezondheidszorgsystemen. Het behoud van de toegang tot de gezondheidszorg, zowel voor COVID-19-patiënten als voor elke andere patiënt, is van het grootste belang. Dit betekent dat ervoor moet worden gezorgd dat ziekenhuizen niet overstelpt worden en dat het gezondheidspersoneel kan omgaan met het aantal patiënten dat intensieve zorg nodig heeft en ook andere patiënten die die zorg nodig hebben, kan blijven behandelen.
• Infecties van gezondheidspersoneel kunnen gemakkelijk optreden in structuren die overweldigd worden door grote aantallen patiënten en die te maken hebben met een beperkte voorraad aan persoonlijke beschermingsmiddelen voor het personeel en waarschijnlijk ook een beperkte staf. Geïnfecteerd zorgpersoneel zal de capaciteit om patiënten op te nemen en te behandelen verder verminderen. Veiligheid voor gezondheidswerkers moet een topprioriteit zijn in elke zorginstelling.
• We weten uit ervaring dat vertrouwen in de respons en in de gezondheidsautoriteiten een essentieel onderdeel is voor de bestrijding van uitbraken. Er is behoefte aan duidelijke, tijdige, weloverwogen en eerlijke communicatie en begeleiding. Mensen moeten in staat worden gesteld zichzelf te beschermen.
•  Om ervoor te zorgen dat de medische instrumenten die dringend nodig zijn om te reageren op COVID-19 toegankelijk, betaalbaar en beschikbaar zijn, moeten overheden en farmaceutische bedrijven, die de behandelingen, tests en vaccins ontwikkelen, de nodige maatregelen nemen. De productie en de betaalbare toegang van essentiële middelen moet worden gevrijwaard, prioriteit in bescherming en behandeling moet gegeven worden aan eerstelijnswerkers en de aanleveringsketen moet constant worden opgevolgd en aangepast bij mogelijke zwakheden.