In de kampen aan de rand van Goma leven bijna 600.000 ontheemden al maanden in extreem precaire omstandigheden, is er onvoldoende toegang tot voedsel en worden de ontheemden blootgesteld aan geweld. Op sommige plaatsen hebben Artsen Zonder Grenzen teams alarmerende sterfte- en ondervoedingscijfers vastgesteld. Agentschappen van de Verenigde Naties hebben onlangs aangekondigd dat ze hun inspanningen zullen opvoeren om tegemoet te komen aan de behoeften van deze mensen. Het is dringend nodig dat deze intenties worden omgezet in hulp en bescherming die overeenkomen met de behoeften ter plaatse.
Artsen Zonder Grenzen (AZG) stelt al maanden vast dat de hulpverlening traag op gang komt en ontoereikend is voor de mensen die de gevechten zijn ontvlucht na de terugkomst van de gewapende groep M23 in Noord-Kivu. In verschillende kampen rond de stad, waar volgens cijfers van de VN[i] bijna 600.000 mensen wonen, krijgen de ontheemden onvoldoende goede hulp, met name op het gebied van voedsel en onderdak, ondanks de toename van de hulp in de afgelopen weken.
Op vrijdag 16 juni besloot het systeem van de Verenigde Naties om de ernst van deze crisis te verhogen naar het hoogste niveau op de schaal van VN-organisaties. Hoewel dit een positief teken is, moet dit nieuwe besef dringend omgezet worden in een significante, snelle en tastbare toename van de hulp aan de mensen ter plaatse.
Zorgwekkende kindersterfte in de vluchtelingenkampen
Uit een sterftecijferonderzoek van AZG (periode januari – april), blijkt dat het kindersterftecijfer alarmerend is onder kinderen jonger dan 5 jaar. In het kamp Rusayo stierven in de periode van januari tot april meer dan 3 kinderen per dag, dat is 1,6 sterfgevallen per 10.000 kinderen. De oorzaken hiervan zijn uiteenlopend.
Eind mei telde Elohim een bevolking van ongeveer 4000 inwoners. AZG constateerde dat de cijfers, van o.a. acute ondervoeding ver boven de drempelwaarde voor noodsituaties lag. Cijfers liepen op tot 4,9´% bij kinderen jonger dan 5 jaar.
In mei behandelde AZG een kwart van de kinderen in Elohim voor een vorm van ondervoeding. Veel ontheemden meldden hier ook aan de teams dat ze geen voedselhulp hadden ontvangen sinds hun aankomst, in sommige gevallen al in januari. In andere gebieden, zoals Rusayo en Shabindu, is voedsel uitgedeeld, maar slechts een deel van de inwoners heeft daarvan geprofiteerd. Deze alarmerende voedselsituatie wordt nog verergerd door andere risicofactoren, zoals gevallen van mazelen en cholera.
Het gebrek aan voedsel heeft ook gevolgen voor volwassenen, vooral vrouwen. Veel vrouwen moeten overdag de kampen en hun families verlaten om buiten voedsel te zoeken of brandhout te verzamelen, waarbij ze worden blootgesteld aan allerlei vormen van geweld, zoals seksueel geweld.
Begin mei waarschuwde AZG voor het hoge aantal ontheemde vrouwen die slachtoffer waren van seksueel geweld: 674 geteld in twee weken tijd in de kampen Bulengo, Lushagala, Kanyaruchinya, Elohim, Munigi en Rusayo. Vandaag is dit aantal nog steeds erg hoog, met dagelijks ongeveer veertig geregistreerde slachtoffers in diezelfde kampen. Ondanks het feit dat de humanitaire actoren zich duidelijk bewust zijn van de ernst van de situatie, komt slechts een klein deel van de slachtoffers in aanmerking voor hulp en bescherming. De veiligheid van burgers binnen en buiten de kampen moet dringend worden gegarandeerd.
"Deze rampzalige situatie is des te onbegrijpelijker omdat ze zich afspeelt in de buurt van een grote stad als Goma, waar gemakkelijk hulp kan worden ingezet. Hier en daar worden hulpacties op touw gezet, maar zonder enige coördinatie of overzicht van de situatie in de kampen. De omvang van de mobilisatie van het hulpsysteem is verre van toereikend en gaat veel te langzaam. Er is ook een schrijnend gebrek aan zichtbaarheid en informatie over de verleende hulp en het aantal begunstigden. Deze informatie is essentieel voor een goede organisatie van de hulpverlening", zegt Dr Guyguy Manangama, hoofd noodhulpprogramma's van AZG.
De gebrekkige levensomstandigheden waarin de ontheemden maandenlang hebben moeten overleven zijn des te schadelijker omdat ze al gevlucht zijn voor ernstige episodes van geweld.
Het hoge sterftecijfer onder mannen is hoofdzakelijk te wijten aan geweld
Uit een ander deel van het onderzoek dat AZG in de ontheemdenkampen heeft uitgevoerd, bleek dat geweld de belangrijkste oorzaak was (tot 40% in sommige kampen) van het hoge sterftecijfer onder mannen (2 doden per 10.000 mensen per dag, twee keer zoveel als de nooddrempel van 1 dode per 10.000 mensen per dag) tussen januari en eind april. Het grootste deel van dit geweld vond plaats in hun plaats van herkomst of op weg naar het Goma-gebied.
"De omvang van de uittocht en de duur ervan zijn historisch, zelfs voor het oosten van de DRC. Dit geeft aan wat de omvang van de respons moet zijn", vervolgt Dr. Manangama, "Maar ondanks het bewustzijn van het humanitaire systeem worden honderdduizenden mensen nog steeds grotendeels genegeerd door hulporganisaties".
Tijdens de eerste maanden van de crisis in 2022 kwam de humanitaire respons te traag op gang, ook die van AZG. Sindsdien is AZG doorgegaan met het opzetten van operaties om de bevolking te ondersteunen. Vandaag hebben we 1 miljoen euro extra vrijgemaakt om de distributie van voedingsproducten te organiseren voor de meest kwetsbare gezinnen, in het bijzonder gezinnen waarvan de kinderen jonger dan 5 jaar aan acute ondervoeding lijden.
Naast de gebieden met intern ontheemden rond Goma is de humanitaire situatie ook zeer precair in andere gebieden van Noord-Kivu, zoals Lubero, Masisi en Rutshuru, waar AZG soms de enige organisatie ter plaatse is en waar de hulpverlening aan de bevolking ook ernstig tekortschiet.
De activiteiten van AZG
AZG-teams werken in twaalf sites voor ontheemden rond Goma, waar ze gratis medische zorg verlenen, drinkwater leveren en latrines en douches bouwen op basis van de meest dringende behoeften. AZG heeft ook gereageerd op de cholera- en mazelenepidemieën die sommige kampen troffen, door gevallen te behandelen en vaccinatiecampagnes te organiseren. We werken ook in andere steden in de provincie Noord-Kivu en in Minova en Numbi in Zuid-Kivu om de toegang tot gezondheidszorg te verbeteren in deze gebieden, waar tienduizenden ontheemden hun toevlucht hebben gezocht. In Noord-Kivu blijft AZG gratis essentiële medische zorg verstrekken in de gezondheidszones Rutshuru, Kibirizi, Bambo, Binza, Mweso, Masisi en Walikale.
