Sociale media

Open the menu

Onze Digitalk over de situatie op Lesbos: jullie vragen beantwoord

Over wat hebben we gepraat?

Elk jaar stranden duizenden vluchtelingen en migranten - voornamelijk uit herkomstlanden als Syrië, Afghanistan en Irak - op de Griekse eilanden in een poging om via Turkije en Griekenland uiteindelijk veiligheid in Europa te bereiken. Sinds het migratie-akkoord tussen de EU en Turkije in 2016 worden duizenden mensen vastgehouden in vluchtelingenkampen op 5 Griekse eilanden, in afwachting van de verwerking van hun asielprocedure.

Na vijf jaar zijn de kampen op zogenaamde hotspots overbevolkt en de levensomstandigheden voor duizenden mensen onmenselijk geworden. Een stuitend gebrek aan hygiëne, degelijke medische opvolging en degelijk onderdak hebben geleid tot een medische noodsituatie. De gezondheid van duizenden mensen op de Griekse eilanden is nu al jaren in gevaar.

We praatten in de digitalk van 29 oktober over de situatie op het eiland Lesbos, het grootste en bekendste van deze hotspots.

Caroline en carmen en hun werk op lesbos

  • Caroline Willemen is sinds oktober terug van het eiland. Als projectcoördinator in het kamp Moria leidde ze er onze medische activiteiten in goede banen. Ze was erbij in september toen in Moria een brand uitbrak die het volledige kamp verwoestte, zag  hoe daarna 12.000 mensen plots op straat stonden - zonder voedsel, zorg of onderdak - en dat ongeveer 10.000 van deze mensen vervolgens - tegen hun wil - naar een nieuw kamp werden overgebracht.
  • Carmen Dupont woont al jaren op Lesbos. Als medewerker van de organisatie Lesvos Solidarity werkt ze onder andere in een kleiner opvangcentrum Pikpa. Pipka -  dat in samenwerking met de lokale bevolking wordt gerund - is een plek waar de meest kwetsbare vluchtelingen een veilig onderkomen kunnne vinden buiten het kamp Moria. Op de ochtend van onze digitalk kondigde Griekenland - zonder enige waarschuwing - aan dat het Pipka zou worden opgedoekt.

Een overzicht van jullie vragen

We geven je graag een overzicht van de vragen die aan bod kwamen tijdens de digitalk en de antwoorden van Carmen en Caroline. Omdat we heel veel vragen binnenkregen, konden we jammer genoeg niet iedereen van antwoord dienen. De meest pertinente vragen beantwoorden we alsnog hieronder.

"Welke zorg biedt Artsen Zonder Grenzen in het nieuwe kamp?"

Caroline: "We blijven net dezelfde zorg bieden op Lesbos als voorheen. Net naast het kamp Moria beheren we een kliniek voor pediatrische zorg, seksuele en reproductieve gezondheid en psychologische zorg. In hoofdstad Mytilini runnen we een speciale kliniek voor slachtoffers van foltering, geweld en seksueel geweld. Ook voor de mensen in het nieuwe kamp blijven we die diensten voortzetten, via een shuttledienst. Dat doen we opzettelijk buiten het kamp: om onafhankelijk te blijven maar ook om de mensen een veilige haven aan te bieden buiten de muren van het kamp."

Vraag van Lena: "Hoe groot zijn jullie teams op het eiland?"

Caroline: "Reken op zo'n 140 medewerkers. 20 mensen werken specifiek aan de COVID-19-interventie. Dat waren er eerst 80 trouwens, maar na de verplichte sluiting van ons COVID-19-centrum is dat team noodzakelijkerwijs moeten inkrimpen. Daarnaast bestaan de vaste teams uit zowel de pediatrische kliniek als de speciale kliniek in Mytililine uit een interdisciplinair team van tussen de 100 en 120 medewerkers. Het overgrote merendeel van onze teams op Lesbos bestaat - zoals al onze projecten overigens - uit lokaal, dus Grieks personeel. Zij worden voornamelijk bijgestaan door culturele mediators of tolken. Veel van onze medewerkers op Lesbos zijn overigens  zélf vluchteling."

"Wat denkt Lesvos Solidarity van het nieuwe kamp?"

Carmen: "Het contrast tussen Pikpa en Moria of het nieuwe kamp kan niet groter zijn. Het is een absurde situatie. De overheid doet er alles aan om een geweldige plek als Pikpa - waar mensen die dat hard nodig hebben eindelijk een beetje in veiligheid en rust kunnen leven - te sluiten terwijl ze aan de andere kant actief kiezen om mensen op te sluiten in erbarmelijke omstandigheden zoals in het nieuwe kamp, waar mensen letterlijk sterven van de kou in de winter. Dat is volgens mij net het hele systeem op Lesbos: mensen ontmenselijken, hun veer breken, hun energie ontnemen."

Vraag van Marcel: "Hoeveel mensen zitten op dit moment in het nieuwe kamp?"

Carmen: "Volgens de laatste cijfers zitten zo'n 7.500 mensen vast in het nieuwe kamp - 60% van die mensen zijn gezinnen, vaak met heel kleine kinderen. Na de brand zijn ongeveer 400 niet-begeleide minderjarigen meteen overgebracht naar het vasteland. Daarna zijn nog een aantal heel kwetsbare mensen en erkende vluchtelingen geïdentificeerd en overgebracht, telkens in golven van zo'n 800 mensen (in totaal gaat het over ongeveer 1.400 mensen, red.). Opnieuw een bewuste fout in het systeem: veel erkende vluchtelingen mogen Lesbos verlaten, maar kunnen niet omdat ze worden vastgehouden in een bureaucratisch systeem. Ze raken maar niet aan de juiste papieren, ook al hebben ze daar recht op. Heel veel van die erkende vluchtelingen - die recht hebben op opvang- zitten daardoor vandaag nog dakloos vast op de pleinen van Athene."

Caroline: "Iets meer dan 60% van de mensen in het nieuwe kamp zijn families, ja. 40% van de bevolking zijn kinderen, meer dan 20% zijn vrouwen en de overige zijn dan de mannen, maar dan moet je nog de mannen per gezin daarbij tellen. Dus zo veel alleenstaande mannen zijn er niet. Het beeld van de alleenstaande man in het kamp moet trouwens worden rechtgetrokken. Tussen die mannen zitten natuurlijk ook slachtoffers van geweld en foltering. Zij zijn vaak het kwetsbaarst van al. Ook het beeld van de migrant als 'gelukzoeker' wil ik absoluut bijstellen. Ik heb daar werkelijk niemand ontmoet die niet is moéten vluchten, die niet liever in zijn land was gebleven als dat kon."

Vraag van Dominique: "Gaan de kinderen in Moria naar school?"

Carmen: "Nee, er is geen onderwijs in de kampen. Sommige organisaties of vluchtelingen zelf bieden wel educatieve activiteiten aan. Kinderen die in Pipka verblijven, kunnen we wel naar school sturen, Griekse scholen op Lesbos. Die kinderen zijn daar super gelukkig mee overigens. Voor sommigen was het al vier jaar geleden dat ze nog eens naar school konden. Andere kinderen komen dan weer toe in Pikpa en zijn oprecht verwonderd en blij dat ze bed en stromend hebben plots."

Vraag van Imane en Tamara: "Hoe kunnen we zelf helpen?"

Caroline: "Er zijn natuurlijk veel manieren waarop de mensen thuis kunnen helpen, buiten geld storten - hoewel dat natuurlijk heel welkom is. De oplossing moet sowieso vanuit politieke hoek komen. Onze medewerkers weten dat ze moeten opboksen tegen een politiek systeem. We kunnen onze patiënten wel verzorgen, maar op het einde van de rit moeten ze terug naar het kamp, waar ze opnieuw ziek kunnen worden. De druk op de politici - lokaal, nationaal én Europees - moeten we blijven aanhouden. We moeten tonen dat er een draagvlak is voor verandering, om de omstandigheden voor die mensen te willen verbeteren. Kijk zeker ook eens in eigen stad of dorp of je vluchtelingen en migranten kan helpen, ook hier hebben zij alle hulp nodig, niet enkel op de Griekse eilanden."

Vraag van Marinette en Etienne: "In welke mate zijn de EU-lidstaten hun beloftes voor een gedeelde opvang nagekomen?"

Carmen: "Er wordt veel gepraat, maar weinig actie ondernomen. Na de uitbraak van COVID-19 zouden heel veel niet-minderjarige vluchtelingen worden overgenomen door andere Europese landen. Maar het gaat om veel te weinig mensen en de beslissing kwam veel te laat. Ook het nieuwe migratiepact getuigt van veel te weinig politieke wil om écht solidair te zijn. We zien het ook in de programma's rond gezinshereniging, mensen die al lang bij hun families in België, Frankrijk, ... zouden moeten zitten - en daar recht op hebben! - wordt het opzettelijk zo moeilijk mogelijk gemaakt."

"Kan het nieuwe migratiepact een oplossing bieden?"

Caroline: "In die drie jaar op Lesbos, hoorde ik al meer mooie beloftes die nooit werden waargemaakt. Dat na de brand  in Moria 400 kinderen naar het vasteland werden geëvacueerd, werd nog verkocht als een heus succesverhaal. Maar we vragen al jaren aan een stuk om die kinderen daar weg te halen! En telkens kregen we te horen dat dat onmogelijk was. En na de brand kon het ineens wel, op 48 uur tijd. Het is toch cynisch dat die brand nodig was om de beleidsmakers daarvan te overtuigen? In de weken na de brand was er plots wél veel aandacht van de Europese leiders voor de mensen op Lesbos. Heel hypocriet. Iedereen was plots bezorgd over het lot van die mensen op straat en vond dat er een oplossing moest komen. Ik kon enkel maar denken dat zij perfect wisten wat er gaande wass, hoe mensen leefden in Moria én zijn hebben dat jarenlang ondersteund. Als diezelfde mensen zich echt het lot van de mensen in Moria hadden aangetrokken, was die brand er misschien nooit geweest."

Carmen: "Ik werk nu 10 jaar rond migratie in Europa en ik had nooit gedacht dat het zo snel bergaf kon gaan. De basisbeginselen van de mensenrechten hebben we in al die jaren simpelweg overboord gegooid. Ook het nieuwe migratiepact is hallucinant: Europa heeft opnieuw dirty deals gesloten met derde landen als Libië en Turkije waarvan we niet eens weten of zij mensen bv folteren of niet, Europa investeert verder in het versterken van haar grenzenbeleid, en ten derde worden de procedures aan de grenzen versterkt, mensen zullen worden blijven vastgehouden worden in erbarmelijke omstandigheden. En wie toch voorbij die driedubbele grens raakt, voor dié mensen is er een vorm van solidariteit. Maar wie raakt daar nog in godsnaam? Het afschrikbeleid gaat er nog steeds van uit dat de mensen niet meer zullen vluchten, maar dat is gewoon niet waar."

Vraag van Patrick: "Hoe bestrijden jullie COVID-19 in de kampen?"

Caroline: "In maart zijn we begonnen aan onze wereldwijde repons tegen COVID-19. Al snel zagen we in dat overbevolkte plekken als Moria een ideale broeihaard konden zijn voor COVID-19. Afstand houden en handen wassen gaat er bijvoorbeeld niet. Onze teams hebben meteen een behandelingscentrum opgezet, nog voor de eerste patiënten werden geïdentificeerd, om het virus dus voor te zijn. In het kort: na anderhalve maand kregen we een boete van 35.000 euro van de Griekse overheid en we werden voor de rechter gedaagd omwille van administratieve problemen rond 'stadsplanning'. We hebben er alles aan gedaan om het centrum toch open te kunnen houden, maar hebben het uiteindelijk moeten sluiten.  Daarna hebben we zoveel mogelijk ingezet op gezondheidspromotie, maar als er zelfs geen douches zijn, is dat onbegonnen werk. We moeten eigenlijk hopen op een klein mirakel. Een geluk bij een ongeluk: na de brand in Moria werd iedereen onderworpen aan een sneltest vooraleer ze naar het nieuwe kamp werden overgebracht. Daar zijn 250 besmette patiënten uitgekomen en in isolatie geplaatst. Achter prikkeldraad trouwens. Ook daar geldt: we moeten er alles aan doen om de meest kwestbaren te beschermen tegen het virus, net zoals hier. Nu nog steeds zitten zo'n 200 mensen die als heel kwetsbaar zijn geïdentificeerd, vast in het kamp. Zij moeten zo snel mogelijk weg."

Vraag van Marianne: "Waar halen jullie de energie vandaan om zich te blijven inzetten?"

Carmen: "Ik put mijn energie uit de mensen zelf natuurlijk. Zij hebben zoveel meegemaakt en tonen nog zoveel energie en strijdvaardigheid. Ik word er bescheiden van. We moeten allemaal rond ons kijken, en ons afvragen hoe we kunnen helpen."

Caroline: "Ik denk vooral aan mijn Griekse collega's en de collega's die zelf vluchteling zijn. Zolang zij maar de energie kunnen blijven opbrengen, da's het belangrijkste voor mij. Als coördinator heb ik slechts een tweedelijnscontact, ik ben niet de psycholoog of de vertaler die rechtstreeks die verhalen moet aanhoren natuurlijk. Mijn rol is eerder om net hen te ondersteunen.

Dit is ook geen verhaal van Artsen Zonder Grenzen, er zijn heel veel organisaties en mensen die proberen om de vluchtelingen op Lesbos te helpen. We moeten allemaal onze schouders er blijven onderzetten."

Vraag van Karla: "Zijn alle medewerkers van Artsen Zonder Grenzen vrijwilligers?"

Onze medische, paramedische en niet-medische medewerkers zijn geen vrijwilligers, nee. Zij worden dus allemaal betaald. Onze teams bestaan uit hoogopgeleide specialisten, elk in hun vakgebied. Enkel zo garanderen we de blijvende kwaliteitszorg voor onze patiënten. Deze medewerkers kiezen ervoor om met ons te gaan samenwerken, in plaats van een job in pakweg het ziekenhuis in hun eigen stad. Sommigen gaan slechts één keer met ons 'op het terrein' , anderen maken er hun carrière van of groeien door naar staf-functies van onbepaalde duur.

Onze teams bestaan trouwens in elk land waar we werken voor het overgrote merendeel uit lokaal personeel. Omdat onze standaard heel hoog is, voorzien we - als dat nodig is - ook eigen opleidingen die we internationaal erkennen. Zo kan een AZG-verpleegkundige uit Guinee ook aan de slag in één van onze projecten in pakweg Afghanistan of hier in België. We werken natuurlijk ook met vrijwilligers, maar denk dan eerder aan mensen die onze teams helpen bij het opzetten van evenementen en dergelijke. Wie voor ons wil werken, neemt best een kijkje op deze pagina: www.msf-azg.be/nl/werken-voor-artsen-zonder-grenzen-op-het-terrein