Geboren in Zuid-Sudan

Bevallen kan gevaarlijk zijn in het Zuid-Soedanese West-Equatoria, een regio met een erg hoog moedersterftecijfer. Om vrouwen veiliger te helpen bevallen, werken vroedvrouwen van Artsen Zonder Grenzen samen met traditionele vroedvrouwen… en een zwangere pop.

“Welke moeilijkheden zijn er bij een thuisbevalling?” vraagt Aisha Akello, een vroedvrouw van Artsen Zonder Grenzen.

“Soms zien we een arm tevoorschijn komen en dan weten we niet wat te doen,” antwoordt een van de traditionele vroedvrouwen.

“Als er zoiets gebeurt, raak je de zwangere vrouw best niet aan en moet je haar naar het ziekenhuis brengen,” zegt Aisha.

Traditionele vroedvrouwen begeleiden vaak vrouwen tijdens de bevalling. Hoewel ze het advies krijgen om moeders voor de bevalling naar het ziekenhuis te brengen, bevallen nog veel vrouwen thuis omwille van de lange afstanden en het gebrek aan transport, maar ook omwille van de culturele waarden.

Traditionele cultuur & moderne kennis

In dit landelijk gedeelte van West-Equatoria bespreekt Aisha met de traditionele vroedvrouwen de uitdagingen waarmee ze geconfronteerd worden. Op een zwangere pop – die languit in het midden van de kamer ligt – oefenen de traditionele vroedvrouwen technieken om vrouwen te helpen op een veilige manier te bevallen. Door het cultureel bewustzijn van de traditionele vroedvrouwen te combineren met moderne verloskundige kennis hoopt Aisha de dood van veel moeders en kinderen te kunnen voorkomen.

“Als je het hoofdje ziet en er is geen tijd, dan moet je doorgaan met de bevalling”, zegt Aisha, “maar als je andere lichaamsdelen ziet, ga je best onmiddellijk naar een gezondheidscentrum.”

Hoogste moedersterfte ter wereld

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie heeft Zuid-Soedan, met 2.045 sterfgevallen per 100.000 levendgeborenen, het hoogste moedersterftecijfer ter wereld. De meeste sterfgevallen zijn te wijten aan overmatig bloedverlies na de bevalling. De meeste vrouwen wonen immers in afgelegen landelijke gebieden en slagen er niet in om op tijd een gezondheidscentrum te bereiken wanneer er complicaties optreden.

De zware leefomstandigheden, de hoge verspreidingsgraad van ziekten zoals malaria, en het tekort aan gekwalificeerd medisch personeel dragen bij tot het hoge moedersterftecijfer in dit deel van de wereld.

In dat opzicht zijn de traditionele vroedvrouwen dus erg belangrijk om het leven van vrouwen te redden. Ze houden consultaties in de dorpen, doen huisbezoeken bij zwangere vrouwen, en kennen de lokale gemeenschap door en door. Anderzijds hebben zwangere vrouwen vaak ook een blind vertrouwen in traditionele vroedvrouwen. De samenwerking met traditionele vroedvrouwen is een belangrijk deel van de strategie van Artsen Zonder Grenzen om de moedergezondheid in de regio te verbeteren.

Dringende keizersnede

“We kunnen niet zomaar zitten wachten in het ziekenhuis,” aldus Michiko Kyokan, medisch coördinator van Artsen Zonder Grenzen in Yambio, waar de organisatie het staatsziekenhuis steunt. “Wij moeten naar de gemeenschap stappen, omdat de vrouwen anders niet komen. Ze zijn het gewend om thuis te bevallen, met een traditionele vroedvrouw.”

Artsen Zonder Grenzen houdt niet alleen nauw contact met de traditionele vroedvrouwen, maar vraagt hen ook om zwangere vrouwen met verloskundige complicaties naar lokale gezondheidscentra te brengen voor medische verzorging, en het ziekenhuis van Yambio is uitgerust om dringende keizersneden uit te voeren.

Teresina Simon is een traditionele vroedvrouw uit het zuidelijk gelegen district Gangura. “Normaal trek ik door het gebied en zeg ik vrouwen dat ze naar het ziekenhuis kunnen om te bevallen,” zegt Teresina. Maar ze weet dat dit niet altijd mogelijk is. “Soms komt het hoofdje van de baby al tevoorschijn en dan is het te laat om de moeder naar het ziekenhuis te brengen.” Als traditionele vroedvrouw weet ze dat ze op alles moet voorbereid zijn.

Teresina wist dat ze traditionele vroedvrouw wilde worden nadat ze de onverwachte geboorte van haar eigen kleinkind meemaakte. “Mijn oudste dochter zette me ertoe aan om traditionele vroedvrouw te worden,” aldus Teresina. “Ze was zwanger. Ik had het eten opgeschept en toen we begonnen te eten, klaagde ze over pijn. Toen zag ik dat het hoofdje van de baby al tevoorschijn kwam.” Sindsdien staat Teresina paraat om elke zwangere vrouw in de streek te helpen die haar nodig heeft.

Artsen Zonder Grenzen is sinds 2008 actief in het ziekenhuis van Yambio, in de Zuid-Soedanese staat West-Equatoria. De organisatie ondersteunt de kraamafdeling, leidt een programma om de overdracht van hiv/aids van moeder op kind te voorkomen, en runt de pediatrische en chirurgische afdeling. Dankzij de aanwezigheid van Artsen Zonder Grenzen in de kraamafdeling en de samenwerking met traditionele vroedvrouwen werden in het ziekenhuis al 1.951 kinderen geboren in 2012 en 1.254 in de eerste zes maanden van 2013.