Ebola in de DRC: we vragen een internationaal, onafhankelijk comité voor ebolavaccinatie

De ebola-epidemie die al meer dan een jaar in het noordoosten van de Democratische Republiek Congo woedt, maakte intussen al meer dan 2.100 dodelijke slachtoffers. Het sterftecijfer bedraagt 67% en dat is vergelijkbaar met de uitbraak in 2014-2016 in West-Afrika. Maar in tegenstelling tot vandaag, waren er toen geen therapeutische behandelingen noch een werkzaam vaccin voorhanden.

Meer dan 40 % van de sterfgevallen zijn mensen die thuis overlijden, nog voor ze als patiënt geïdentificeerd kunnen worden. De snelheid van overdracht lijkt de laatste maanden enigszins af te nemen, maar sommige gebieden zijn inmiddels meer dan een jaar actieve haarden. Andere besmettingshaarden zijn opnieuw actief geworden na een lange periode waarin geen nieuwe patiënten werden gemeld. Een belangrijke factor is de trage vaccinatie. Hierbij komt slechts een fractie van de bevolking in aanmerking; één van de redenen daarvoor is het gebrek aan transparantie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in de aanvoerlijn van vaccins. De WHO legt strikte limieten op voor het aantal dosissen die op het terrein worden verdeeld. We vragen dringend om de oprichting van een onafhankelijk comité, om een transparanter management van het vaccinatieprogramma mogelijk te maken.

Ebolavaccin dat een hoge werkzaamheid toont

Dankzij de inspanningen van het ministerie van Volksgezondheid en de WHO werden ongeveer 225.000 personen gevaccineerd met rVSV-ZEBOV, een onderzoekvaccin dat geproduceerd wordt door Merck en een zeer hoge werkzaamheid toont. Dit aantal blijft echter ruim onvoldoende, aangezien de uitbraak blijft opflakkeren in gebieden waarvan eerder aangenomen werd dat ze gedekt waren door de vaccinatiecampagne.

“Volgens ons moet er sneller gevaccineerd worden. Dat lijkt ons ook haalbaar. Elke dag kunnen minstens 2.000 tot 2.500 mensen gevaccineerd worden, in plaats van 500 tot 1.000 zoals vandaag het geval is”, stelt dokter Isabelle Defourny, operationeel directrice van Artsen Zonder Grenzen. “We hebben een vaccin waarvan aangetoond is dat het veilig en efficiënt is. Onze teams staan klaar om uit te rukken, er is geen probleem met de koudeketen. Er zijn ook voldoende dosissen om de huidige noden te lenigen en om een uitbreiding van de vaccinatiedekking toe te laten, zoals Merck, de producent van het vaccin, recent nog bevestigde. Bovendien wil de overgrote meerderheid van de bevolking ook gevaccineerd worden, zolang ze maar voldoende geïnformeerd worden.”

Meer toegang tot het vaccin

“Toch legt de WHO om onduidelijke redenen beperkingen op de beschikbaarheid van het vaccin op het terrein en de criteria om in aanmerking te komen voor vaccinatie”, vervolgt Defourny. “Zelfs onder eerstelijnsgezondheidswerkers in een haard als Beni – een gekende en makkelijk te bereiken doelgroep – gaf bijna een derde aan dat ze niet gevaccineerd waren.”

“Wantrouwen en weerstand in de lokale gemeenschap worden vaak aangehaald als de belangrijkste obstakels in de strijd tegen ebola. In werkelijkheid zouden mensen al bij de eerste symptomen hulp zoeken als we hen duidelijk zouden zeggen dat ze genezen kunnen worden met behandelingen waarvan recent bewezen is dat ze hun overlevingskansen aanzienlijk verhogen”, vult noodhulpcoördinatrice Nathalie Roberts aan. “Er zouden ook meer mensen zich voor vaccinatie komen aanbieden indien ze zich ervan bewust zouden zijn dat ze tegen het virus beschermd kunnen worden door een vaccin waarvan aangetoond is dat het zeer efficiënt is tegen ebola. We moeten ervoor zorgen dat meer mensen toegang krijgen tot behandelingen en vaccins.”

Alsof je een brand moet blussen met enkel een kopje water

In samenwerking met het ministerie van Volksgezondheid ondernamen we inspanningen om de toegang tot vaccinatie te vergroten. Maar die worden belemmerd door de strikte controles op de toevoer en de criteria om in aanmerking te komen die door de WHO worden opgelegd. Onze teams in Noord-Kivu moesten vaak noodgedwongen op stand-by blijven staan, terwijl ze wachtten op een handvol dosissen, voorbehouden voor mensen op een vooraf opgestelde lijst.

“Een snelle respons is van cruciaal belang bij een uitbraak. Medische teams moeten in staat zijn om snel behandelingen of vaccins toe te dienen op basis van wat ze vaststellen op het terrein”, verklaart Roberts. “Als bij een kind ebola wordt vastgesteld, willen we er ook op toezien dat de moeder postexpositieprofylaxe krijgt, om de mogelijke ontwikkeling van de ziekte een halt toe te roepen. We willen dan parallel daarmee de hele gemeenschap vaccineren zodat de bevolking al immuniteit heeft ontwikkeld mocht de moeder alsnog de ziekte krijgen. Maar onze capaciteit om in realtime een analyse van de behoeften uit te voeren en op gepaste wijze te reageren, wordt ondermijnd door een rigide systeem dat moeilijk te begrijpen valt. Alsof je de brandweer een emmer water geeft om te blussen, maar waarvan ze elke dag slechts een kopje water mogen gebruiken. Elke dag ontmoeten we mensen waarvan we zeker weten dat ze contact hebben gehad met een bevestigde ebolapatiënt, maar die geen behandeling kregen ook al kwamen ze in aanmerking voor vaccinatie.”

Zulke beperkingen lijken ongerechtvaardigd: het rVSV-ZEBOV-vaccin bleek al voldoende veilig en bood in hoge mate bescherming tegen het virus in Fase III van een klinische test in Guinee in 2015. Bij gebrek aan een wettelijke goedkeuring stonden het Congolese ministerie van Volksgezondheid en de WHO toe dat het vaccin gebruikt zou worden in het kader van wat een “Uitgebreide Toegang” wordt genoemd. Merck bevestigde onlangs dat bovenop de 245.000 dosissen die het reeds leverde aan de WHO, ze klaar staan om nogmaals 190.000 dosissen te verschepen indien nodig en dat nog eens 650.000 bijkomende dosissen de komende 6 tot 18 maanden beschikbaar zullen worden.

“Om het best mogelijke gebruik van experimentele middelen in de context van een uitbraak mogelijk te maken is transparantie essentieel”, zegt Roberts. “Hoe kunnen we de Congolese autoriteiten ondersteunen bij het gebruik van deze middelen, hoe kunnen we verwachten dat de Congolese bevolking vertrouwen heeft in een systeem dat zelfs voor onze eigen eerstelijnsgezondheidswerkers niet duidelijk is?”

Oprichting van een onafhankelijk comité is dringend nodig