Op 12 januari zal het exact 10 jaar geleden zijn dat Haïti werd getroffen door een aardbeving met een kracht van 7,0 op schaal van Richter. Als reactie lanceerde Artsen Zonder Grenzen toen één van haar grootste noodoperaties ooit, waarbij in slechts 10 maanden tijd meer dan 350.000 mensen werden behandeld.
Exact tien jaar later woedt in het land een enorme politieke en economische crisis en staat het zorgsysteem op instorten: de medische voorzieningen, waaronder ook die van Artsen Zonder Grenzen, moeite om in de behoeften van de patiënten te voorzien.
Sandra Lamarque, landcoördinator van Artsen Zonder Grenzen in Haïti, legt uit hoe dat komt.
De internationale steun is grotendeels verdwenen
"De aardbeving heeft duizenden mensen gedood, miljoenen mensen ontheemd en 60% van het gezondheidssysteem van Haïti verwoest. Tien jaar later hebben de meeste humanitaire actoren het land alweer verlaten en staat het medische zorgsysteem van Haïti opnieuw op de rand van de afgrond. En dat terwijl de politieke en economische crisis blijft escaleren. De internationale steun die het land kreeg of die werd toegezegd na de aardbeving is nu grotendeels verdwenen of werd zelfs nooit concreet gerealiseerd. De aandacht van de media is niet meer gevestigd op de tekortkomingen in medische zorg, maar wel op het dagelijks leven van de meeste Haïtianen dat steeds onzekerder wordt door de inflatie, het gebrek aan economische mogelijkheden en de regelmatige uitbarstingen van geweld. We wisten dat we hier patiënten met ernstige en dringende behoeften zouden helpen, maar de situatie is duidelijk nog erger dan we oorspronkelijk dachten. Belangrijk is dat nu ook anderen aandacht besteden aan de huidige medische behoeften in Haïti."
Rapport: "Haïti, 10 jaar later"
In haar rapport “Haïti, tien jaar later” belicht de organisatie de uitdagingen voor het functioneren van het zorgsysteem in het licht van de crisis. Sinds de stijging van de brandstofprijzen in juli 2018 de crisis heeft aangewakkerd, hebben de medische instellingen alle moeite om basiszorg te verlenen door een tekort aan geneesmiddelen, zuurstof, bloed, brandstof en personeel.
In 2019 lag het leven in Haïti meerdere keren maandenlang volledig stil. De straten werden geblokkeerd door barricades van brandende banden, kabels en zelfs muren die 's nachts werden gebouwd. Die barricades belemmerden het verkeer van ambulances, gezondheidswerkers, medisch materiaal en patiënten.
De crisis pijnlijk zichtbaar in onze centra
In 2019 ontving ons noodcentrum in Martissant, een sloppenwijk in Port-au-Prince, gemiddeld 2.450 patiënten per maand. 10% daarvan had schotwonden, snijwonden of andere wonden veroorzaakt door het geweld. In ons brandwondenziekenhuis in Drouillard, een andere regio nabij Port-au-Prince, kende een piek in september, toen het in totaal 141 patiënten met ernstige brandwonden opnam, voornamelijk veroorzaakt door verkeersongevallen.
In Delmas, waar we een kliniek voor seksueel en gendergerelateerd geweld runnen, was er een daling van het aantal patiënten in de periode van verhoogd geweld, simpelweg omdat het voor de patiënten te moeilijk was om de kliniek te bereiken.
Pas geholpen in het derde ziekenhuis
Slaij, had in december vorig jaar een verkeersongeval. Zijn auto raakte van de weg, maar hij had nog net op tijd kunnen springen voor de auto in het kanaal viel. "Iedereen dacht dat ik dood was," zegt Slaij. Op de röntgenfoto’s bleek dat ik twee ribben had gebroken. Hij werd geopereerd in het ziekenhuis van Tabarre. Nu is hij buiten levensgevaar. Voordat hij in Tabarre werd opgenomen, werd Slaij naar twee andere ziekenhuizen gebracht. Maar geen van deze centra kon voor hem zorgen, door onvoldoende medische voorraden.
"Nadat de röntgenfoto in het tweede ziekenhuis werd genomen, zei de dokter me dat hij me ofwel naar Saint-Marc, een uur verder, ofwel naar Port-au-Prince moest sturen, omdat hij mijn verwonding niet kon behandelen. Ik herinnerde mij plots een ziekenhuisbezoek aan een vriendin van mij in het ziekenhuis van Tabarre. De medische zorg daar was kwalitatief. Toen ik dus moet overgeplaatst worden, heb ik snel gevraagd om mij naar Artsen Zonder Grenzen te brengen. Er zijn ook veel mensen die zich geen gezondheidszorg kunnen veroorloven in Haïti. De gratis zorg van Artsen Zonder Grenzen is dus dubbel belangrijk.”
Moeite om onze patiënten door te verwijzen
Op het platteland, zoals in Port-à-Piment in het departement Zuid, is het effect van de crisis op de Haïtiaanse gezondheidszorg pijnlijk zichtbaar. Daar ondersteunen onze teams al geruime tijd de nooddiensten en moederzorg in het gebied. In ernstige gevallen, wanneer een ziekenhuisopname noodzakelijk is, hebben onze teams nu moeite om een zorgvoorziening te vinden waarnaar ze de patiënten kan doorverwijzen. Het belangrijkste ziekenhuis en de bloedbank in het departement werden beide in oktober gesloten nadat ze werden geplunderd en zijn nog steeds niet volledig functioneel. Soms duurt het tot vijf uur lang vooraleer voor patiënten in kritieke toestand een ziekenhuis wordt gevonden die ze kan opnemen.
Als reactie op de toenemende economische en politieke crisis heeft Artsen Zonder Grenzen nieuwe initiatieven gelanceerd om patiënten te verzorgen wanneer het Haïtiaanse zorgsysteem dat niet aankan. In november heropenden we een traumacentrum met 50 bedden in Tabarre, een wijk in Port-au-Prince. In de eerste vijf weken ontving het centrum 574 patiënten, een enorm aantal. 150 mensen werden opgenomen met levensbedreigende verwondingen, maar liefst 57% daarvan had schotwonden.
Op de verkeerde plaats op het verkeerde moment
Anderson Alexandre, een 30-jarige vader van twee kinderen, werd op zaterdag 21 december 2019 in Port-au-Prince neergeschoten terwijl hij water voor zijn gezin aan het kopen was.
"Ik ging om 11 uur ’s avonds water kopen, omdat er thuis geen was en ik niet wilde dat mijn gezin de hele nacht zonder zou zitten. In de winkel, terwijl ik wachtte op het wisselgeld, hoorde ik geweerschoten. Iemand was vanuit een auto op de mensen in de straat aan het schieten. Ik ging meteen op de grond liggen, maar ik werd toch geraakt door twee kogels in mijn rechtervoet.”
Verschillende mensen raakten gewond. Vlak naast Anderson werd een andere man doorzeefd met kogels, hij stierf ter plekke. "Ik had het gevoel dat ze ons allemaal wilden doden. Ik deed alsof ik dood was om mij te beschermen want ze bleven maar schieten. Het lichaam van de man naast mij ving een deel van de kogels op. Anders raakte ik misschien ernstiger gewond."
“Toen de ambulance kwam, heb ik intuïtief gevraagd om naar het ziekenhuis van Artsen Zonder Grenzen te worden gebracht. Gelukkig voor mij waren de dokters er meteen beschikbaar. Ik werd dezelfde avond nog geopereerd. In het begin was het erg moeilijk voor mij door die traumatische gebeurtenis. Ik heb bijna vijf dagen niets anders gedaan dan gegeten. Maar met de steun van andere patiënten begin ik sterker te worden nu. We lachen veel en steunen elkaar."
Anderson werkt als bewakingsagent voor een bedrijf. Hij zegt dat hij bang is voor de komende dagen, omdat hij zonder werk zijn familie niet zal kunnen onderhouden. "Ze zullen me bijna zeker ontslaan. Het is een grote schok voor mijn gezondheid en voor mijn familie."
