Geblokkeerd in Marokko
Artsen Zonder Grenzen verleent hulp aan grote aantallen migranten die op hun reis naar Europa in erbarmelijke omstandigheden vast zitten in Marokko.
Het avontuur van Grace[1] begon vier jaar geleden toen ze op haar 28ste uit Nigeria vertrok. Ze had met een beetje geleend geld op zak en slechts één doel voor ogen: in Europa gaan werken. Tijdens haar reis verbleef ze in Mali, doorkruiste ze Algerije en kwam ze uiteindelijk Marokko binnen via de stad Oujda. Sindsdien trachtte ze meermaals tevergeefs per boot naar Spanje over te steken.
Vier jaar later heeft ze geen geld meer om het opnieuw te proberen en al evenmin om naar haar eigen land terug te keren. Ze heeft een vier maanden oude baby Destiny en lijdt aan hoge bloeddruk. “Ik voel me erg benauwd,” vertelt ze terwijl ze haar handen op haar borst houdt, “de angst is voortdurend aanwezig. Je weet nooit wanneer de politie zal opdagen. Wij kampen elke dag met problemen. Ze komen, verjagen ons en branden alles plat.”
Grace woont in een van de bouwvallige huizen aan de rand van Oujda, op een paar kilometer van de grens met Algerije. Hier verblijven heel wat subsaharische migranten wanneer ze worden uitgewezen. Het is een verlaten en dor gebied met temperaturen tussen 40° in de zomer en 0° in de winter, een soort niemandsland waar subsaharische migranten in ruïnes trachten te overleven in groepen van 50 of 100 mensen. Ze maken gebruik van de dekens en plastic zeilen die Artsen Zonder Grenzen hier verdeelde.
Het is hun enige bescherming wanneer ze onder de open hemel slapen in erbarmelijke hygiënische omstandigheden. Sommigen liggen verspreid in het bos nabij de stad en aan de campus van de Universiteit van Oujda, waar ongeveer 300 migranten samenstromen per nationaliteit of taal, met steeds meer vrouwen en kinderen onder hen.
Benarde situatie voor de migranten
De verhoogde politiebeveiliging en aanwezigheid in de bossen rond Ceuta en Melilla na de massale pogingen in oktober 2005 om over de afsluitingen te geraken én de daaropvolgende repatriëringen hebben ervoor gezorgd dat de migrantenkampen nabij deze twee steden zo goed als verdwenen zijn. Hierdoor trokken de meeste migranten naar grotere steden zoals Rabat en Casablanca, waar er ongeveer 5.000 samenstroomden. Anderen strandden aan de rand van de stad Oujda, waar naar schatting tussen de 1.000 en 1.700 migranten hun kans afwachten om door te steken naar Spanje.
Sommigen komen hier voor het eerst toe uit hun land nadat ze Algerije doorkruisten, anderen komen uit Rabat en Casablanca of werden verdreven uit andere gebieden in Marokko. Hier wachten ze op goed weer om de overtocht per boot te wagen. “Migranten zitten nu vast in een uitzichtloze situatie. De kans dat ze hun trip naar Europa kunnen voortzetten is klein, net zoals die om te kunnen terugkeren naar hun land van herkomst”, aldus dokter Jorge Martín, Algemeen Coördinator van Artsen Zonder Grenzen in Marokko. “Vandaar dat Marokko niet langer alleen een transitland is, maar ook een land waar mensen lange tijd verblijven en dat veroorzaakt frustratie, onzekerheid en geweld.
Om deze mensen die het liefst anoniem willen blijven te bereiken, moet vertrouwen worden opgebouwd en dat kan alleen door dicht bij hen te staan”, vervolgt hij. Als ze willen overleven moeten ze bovendien bedelen of zich laten uitbuiten, wat hun al precaire situatie nog verergert.
Het werk van Artsen Zonder Grenzen
Artsen Zonder Grenzen wil voor deze migranten in Marokko de toegang tot gezondheidszorgen en hun leefomstandigheden in het algemeen verbeteren. Het team in Oujda bezoekt de migranten eens per maand met mobiele klinieken. “Bij een spoedgeval kunnen ze ons bereiken en komen we op elk moment”, vertelt Jamal, een Marokkaanse verpleegkundige, terwijl ze een meisje verzorgt. Deze Nigeriaanse jonge vrouw met een kind op haar rug leeft in het bos. “Vorige zaterdag probeerde ik per boot over te steken. We waren met 60,” vertelt ze. “Maar we werden opgemerkt en teruggestuurd naar Oujda.” Ze liep verwondingen op door benzine en heeft nog steeds een open wonde.
Wanneer nodig verwijst Artsen Zonder Grenzen de migranten door naar een ziekenhuis, waar ze worden opgevangen door het publieke gezondheidssysteem dankzij de inzet en medewerking van medisch personeel. In Rabat en Casablanca wordt bemiddeling door Artsen Zonder Grenzen-medewerkers, die de migranten goed kennen en hun vertrouwen genieten, steeds belangrijker. Veel subsaharische migranten gaan niet naar gezondheidscentra omdat ze er geen in vertrouwen hebben.
Gezondheidsproblemen
De aandoeningen die door Artsen Zonder Grenzen bij de migranten worden vastgesteld, verschillen naargelang ze in een rurale omgeving (Oujda) dan wel in de stad (Rabat en Casablanca) verblijven. “In Oujda”, zo vertelt Martín, “zien we veel verwondingen door onderlinge gevechten of als gevolg van een vlucht voor de politie. De meeste aandoeningen die we vaststellen zijn infecties van de luchtwegen, diarree en huidproblemen, steeds gerelateerd aan de slechte leefomstandigheden en de extreme temperaturen.” Zelfs bij acute aandoeningen onderbreken de patiënten vaak hun behandeling omdat ze meer dringende zorg hebben zoals het vinden van een slaapplaats of voedsel.
“In Rabat en Casablanca zijn de leefomstandigheden aanvaardbaar en daarom zien we daar meer complexe aandoeningen zoals tuberculose of aids en minder gevallen van geweld”, vervolgt hij. Een ander toenemend probleem onder de migranten is hun mentale gezondheid. “De migratiecontroles zijn minder gewelddadig, maar systematischer, wat maakt dat deze mensen voortdurend onder stress en in een toestand van waakzaamheid leven.
Dit en het feit dat ze steeds talrijker voor een lange periode in Marokko geblokkeerd zitten, zonder de zekerheid over de voortzetting van hun reis, laat staan over hun verdere leven, creëert onderlinge spanningen. De mensen zijn depressief en angstig omdat de situatie chronisch wordt en velen onder hen zijn al verscheidene malen naar de grens teruggestuurd. Ze beleven herhaaldelijk een traumatiserende gebeurtenis en komen steeds weer in dezelfde ellende terecht”, zo besluit hij.