Zowel qua totale aantal COVID-19-patiënten, als het aantal doden, is Brazilië momenteel het tweede zwaarst getroffen land ter wereld door de pandemie, na de V.S. Elke dag raken nu tussen de 15.000 en 30.000 Brazilianen besmet met COVID-19 en sterven honderden mensen. De teller in het land staat ondertussen op meer dan 870.000 bevestigde gevallen en meer dan 43.000 sterfgevallen in totaal.
De pandemie heeft zich verplaatst van rijk naar arm en van de kust naar het binnenland. De meest kwetsbare en verwaarloosde mensen worden getroffen: inwoners van sloppenwijken en favela's, daklozen, en inheemse gemeenschappen.
De staat Amazonas heeft het hoogste sterftecijfer in Brazilië
De staat Amazonas heeft het hoogste sterftecijfer van COVID-19 in Brazilië. In hoofdstad Manaus is de situatie in de ziekenhuizen verwoestend. "De vier belangrijkste ziekenhuizen in Manaus waren allemaal volzet. De medische teams werken dag en nacht om extreem zieke patiënten te behandelen. Maar die komen vaak te laat toe, te vergevorderd om nog gered te worden", zegt dokter Bart Janssens, die de noodinterventie van Artsen Zonder Grenzen coördineert. "Een hoog percentage van de patiënten op intensieve zorg sterft, veel medisch personeel raakt besmet." Dat die sterftecijfers zo hoog liggen, komt doordat veel patiënten zuurstoftherapie nodig hadden, maar er niet genoeg bedden of personeel op intensieve zorg aanwezig waren. Gedurende enkele weken werden honderden mensen steeds zieker, in afwachting van een bed op de intensieve zorg. In Tefe, een stad langs de rivier de Amazone, is de situatie nog ernstiger. Daar is bijna 100% van de kritieke COVID-19-patiënten overleden doordat er niet genoeg gespecialiseerd personeel aanwezig is.
land met enorme ongelijkheden
Ook in de steden Rio de Janeiro, São Paulo en Boa Vista zijn de sterftecijfers hoog. De capaciteit om in te reageren op de noden in Brazilië is gedecimeerd. Momenteel sterven verpleegkundigen in Brazilië sneller aan COVID-19 dan in elk ander land ter wereld: bijna 100 verpleegkundigen per maand sterven aan de ziekte ; het aantal vermoedelijke en bevestigde patiënten steeg exponentieel: van 230 in begin april tot 11.000 begin mei. Ook de tests worden in een ongelooflijk traag tempo uitgevoerd.
Volgens Ana de Lemos, directrice van Artsen Zonder Grenzen in Brazilië is het is geen toeval dat Brazilië zo acuut lijdt."We weten al lang dat Brazilië een land is met enorme ongelijkheden, maar door COVID-19 is dat nu vreselijk duidelijk geworden. Het gezondheidssysteem wordt geplaagd door structurele ongelijkheden: grote aantallen arme of dakloze mensen en regio's als het amazonegebied worden uitgesloten van zorg. We hebben op staatsniveau of op lokaal niveau grote inspanningen gezien om de pandemie aan te pakken, maar we zien ook dat de richtlijnen, het beleid en de algemene aanpak van de centrale overheid en de regio's enorm slecht op elkaar zijn afgestemd.”
Inheemse bevolking en vluchtelingen helpen in het amazonegebied en het noorden
Het Braziliaanse Amazonegebied is uitgestrekt, dunbevolkt door inheemse gemeenschappen, en zeer kwetsbaar. Het gebied lijdt al jaren onder de aantasting van de mijnbouw, ontbossing en een chronische onderinvestering in de gezondheidszorg. “We verplaatsten onze aandacht van de kuststeden naar de grote Amazonestad Manaus toen er berichten kwamen over grote aantallen gevallen en massagraven. Tegen die tijd was er zich al een ramp aan het afspelen, met een klein team moesten we snel vaststellen waar we het beste konden helpen”, zegt Brice de le Vigne, noodcoördinator van de respons.
In Manaus runnen we een COVID-19-unit van 48 bedden, inclusief een afdeling intensieve zorg, in het ‘28 de Agosto’-ziekenhuis om de capaciteit van het ziekenhuis op te trekken en het vermoeide personeel bij te staan. Sindsdien zijn onze afdelingen voor 80% volzet. Het is nog te vroeg is om conclusies te trekken, maar er zijn positieve signalen dat steeds meer patiënten met succes zullen worden genezen, zelfs patiënten met zeer ernstige symptomen. Verder bieden we gezondheidspromotie en actieve screening van vermoedelijke patiënten in Manaus, een drukke stad met meer dan 2 miljoen mensen, met weinig mogelijkheden tot fysieke afstand. Vooral de drukke markten zijn mogelijke hotspots voor overdracht. Er zijn tekenen dat de piek van de overdracht in Manaus voorbij is, hoewel de situatie nog steeds kritiek is.
Maar de pandemische golf trekt nu verder naar het Amazonegebied, waar het aantal gevallen toeneemt en de inheemse gemeenschappen zeer kwetsbaar zijn. Zij hebben vaak nauwelijks toegang hebben tot persoonlijke beschermingsmiddelen, hebben zeer weinig mogelijkheden om gezondheidszorg te krijgen en moeten lange reizen maken naar regionale ziekenhuizen via het drukke openbaar vervoer. We willen nu onze zorg dichter bij die gemeenschappen kunnen brengen, in de plattelandssteden Tefe en São Gabriel da Cachoeira. We verwachten om in Tefe een afdeling intensieve zorg te kunnen openen en een netwerk van 6 gezondheidscentra. Dat zou een onschatbare en levensreddende optie moeten zijn voor inheemse gemeenschappen. In São Gabriel da Cachoeira openen we een behandelingscentrum dat de capaciteit van het bestaande ziekenhuis zal aanvullen.
Ook de staat Roraima, in het noorden, aan de grens met Venezuela, heeft een kritieke fase bereikt. Hoofdstad Boa Vista heeft momenteel het hoogste nieuwe besmettingspercentage van het land, meer dan een kwart van de inwoners is besmet met de ziekte. We hebben een nieuw veldhospitaal opgezet met 700 bedden, in eerste instantie voor Venezolaanse migranten die gen toegang hebben tot zorg.
daklozen en favelabewoners helpen in rio de janeiro en sao paulo
In grote steden zoals Rio de Janeiro en São Paulo heeft de pandemie - vermoedelijk meegebracht door rijkere Brazilianen die naar het buitenland waren gereisd – zich geleidelijk verplaatst naar armere buurten, met verwoestende gevolgen. Mensen in de marge - daklozen, drugsgebruikers, ouderen in verpleeghuizen, mensen die in favela's wonen – kregen al moeilijk toegang tot gezondheidszorg. Hun situatie is nu kritiek. Bovendien dragen drugsgebruik en onderliggende medische problemen zoals tuberculose, hartziekten en hiv bij aan hun kwetsbaarheid.
In São Paulo helpen we de daklozen en de bewoners van de favela’s. In samenwerking met lokale organisaties en de stad São Paulo, hebben we twee isolatiecentra opgericht waar we mensen kunnen testen en patiënten met milde symptomen kunnen verzorgen. In Rio de Janeiro hebben onze teams gezondheidscentra en ziekenhuizen getraind in infectiepreventie en -bestrijding en bieden we gezondheidspromotie.
We blijven zoeken naar manieren om de activiteiten met de lokale gezondheidsautoriteiten uit te breiden, maar we bereiken onze capaciteitslimiet. Het is duidelijk dat een meer gerichte COVID-19 reactie van de centrale overheid nodig is. Lokale organisaties en eerstelijnspersoneel moeten worden ondersteund met directe hulp en essentiële hulpmiddelen, of die ondersteuning nu van binnenuit Brazilië komt of uit het buitenland.
