Een stap dichter tot een ebolavaccin

In het medisch vakblad The Lancet staat een tussentijdse, veelbelovende evaluatie van een onderzoek naar één van de mogelijke ebolavaccins. Wat houdt dat in voor de strijd tegen ebola? Dokter Bertrand Draguez, medisch directeur van Artsen zonder Grenzen België, en leider van het platform van Artsen Zonder Grenzen voor experimentele middelen tegen ebola, legt uit.

Onderzoek naar ebolavaccin

Het onderzoek naar het vaccin rVSV-EBOV startte in maart 2015 en wordt geleid door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), Artsen zonder Grenzen, het Noorse Instituut voor Volksgezondheid en de Guinese autoriteiten. Het onderzoek richtte zich op de kringen van mensen rondom met ebola besmette mensen, (in feite iedereen die met hen in aanraking is geweest) en op zorgverleners die in de frontlinie van de epidemie werken en risico lopen besmet te raken. Artsen Zonder Grenzen heeft het vaccin al aan 1.200 artsen, verpleegkundigen, paramedici, labmedewerkers, schoonmakers en begravingsteams gegeven.

Wat houden deze voorlopige gegevens in? In feite dat het vaccin werkt: het beschermt mensen tegen ebola. Ook al is het aantal mensen dat nu getest is vrij klein en is er meer onderzoek en analyse nodig, de noodsituatie is van zo'n enorme schaal dat we het vaccin nú zouden moeten gaan uitdelen aan iedereen die besmet kan raken. Dus aan alle mensen die in aanraking zijn gekomen met ebolapatiënten en gezondheidswerkers in de frontlinie.

Doorbraak, maar wel meer onderzoek nodig

Het is de eerste keer ooit dat we bewijs hebben dat een vaccin effectief is en ons kan helpen in de strijd tegen ebola. Te veel mensen hebben hun leven verloren aan deze extreem dodelijke ziekte, wat tot enorme frustratie heeft geleid bij gezondheidswerkers die zich machteloos voelden. Het is een unieke doorbraak, al zijn er wel meer gegevens nodig om te beoordelen hoe effectief het vaccin is als voorzorgsmaatregel. Het is bijvoorbeeld nog niet duidelijk hoe snel en hoe lang het vaccin iemand voor ebola beschermt. Daarvoor is meer onderzoek nodig.

Strijd tegen ebola moet doorgaan

Wat betekent dit voor de strijd tegen ebola? Die strijd moet voortgezet worden. Het patroon van de ebola-epidemie is nu dat er relatief kleine besmettingsketens hier en daar de kop op steken. Dat betekent dat alle pijlers om deze ziekte te bevechten nog steeds moeten worden ingezet. Dus: het verzorgen van mensen met ebola, isoleren van mensen die mogelijk ebola hebben, actief op zoek gaan naar mogelijke besmette mensen en mensen die met hen in contact zijn geweest, zorgen voor veilige begrafenissen, geven van voorlichting en psychosociale hulp. Het vaccin kan wel zorgen dat besmettingsketens sneller worden doorbroken.

De beste manier om het vaccin toe te passen - nu we weten dat het werkt - is het zo snel mogelijk geven aan mensen die dit het hardst nodig hebben: de mensen die in aanraking kunnen komen of zijn geweest met het ebolavirus. Dus ook in andere door ebola getroffen landen, als dat binnen het kader van het bestaande onderzoek past.

Gericht vaccineren

Dat betekent niet dat er grootschalige vaccinatie-acties moeten worden uitgevoerd. Het is veel verstandiger om nu inzet en middelen te richten op de kringen van mensen rondom ebolapatiënten en zorgverleners in de frontlinie vanwege het huidige patroon met hier en daar hotspots. Want dit zijn de mensen die het meest gevaar lopen op besmetting, dus dat is het meest dringend.

Het gebeurt niet vaak dat wij aan een klinische testfase, waarbij er op mensen in de echte context van de ziekte wordt getest, deelnemen. Wij doen mee omdat de crisis zo enorm is en wij een unieke plek in de frontlinie van de strijd tegen ebola hebben. In deze eerste fase van het onderzoek hebben wij al 1.200 zorgverleners die in de frontlinie staan in de strijd ingeënt. Nu de voorlopige resultaten bekend zijn, zijn wij vastberaden dit uit te breiden en vergelijkbare onderzoeken in Sierra Leone en Liberia aan te moedigen en daaraan bij te dragen.

Gaat dit ons werk in de door ebola getroffen landen veranderen? We moeten absoluut dit vaccin zo spoedig mogelijk beschikbaar maken voor mensen die risico lopen op besmetting. Tegelijkertijd blijft het van cruciaal belang dat we alle pijlers in de ebolastrijd blijven inzetten.