Zimbabwe meldde een aanzienlijke toename van tienerzwangerschappen in januari en februari 2021, op het hoogtepunt van de COVID-19-pandemie. Volgens een regeringsrapport dat in 2021 door de minister van Vrouwenzaken werd ingediend, werden in het hele land 4 959 tienermeisjes zwanger gemaakt, waarvan de meerderheid afkomstig was uit de provincie Mashonaland Central.
Naar schatting zijn in 2018 ongeveer 3.000 meisjes van school gegaan wegens zwangerschap, terwijl de statistieken in 2019 enigszins stabiel zijn gebleven. In 2020 hebben ongeveer 4.770 zwangere meisjes de school verlaten. AZG reageert op deze alarmerende situatie door een uitgebreid programma aan te bieden ter ondersteuning van adolescente moeders.
Een bepalende sociaaleconomische en gezondheidscontext
In Zimbabwe hebben adolescente meisjes weinig of geen toegang tot seksuele voorlichting en deze situatie wordt nog verergerd door misvattingen over anticonceptie voor jongeren. Vroege zwangerschappen worden toegeschreven aan luiheid als gevolg van de sluiting van scholen door het coronavirus en aan armoede. Door de sluiting van scholen zijn jonge meisjes kwetsbaarder geworden voor kinderhuwelijken, vroegtijdige zwangerschap en seksueel geweld op grond van geslacht. Vanwege de door COVID-19 veroorzaakte armoede zijn jonge meisjes ten prooi gevallen aan transactionele seks, waarbij mannen seksuele gunsten eisen in ruil voor geld of voedsel.
"We hebben adolescente jongens en meisjes die regelmatig klinieken van AZG bezoeken voor hiv-tests, psychosociale begeleiding en toegang tot andere seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten. Toen we beseften dat de meeste adolescenten die naar onze klinieken in de buitenwijken van Mbare kwamen, zwanger waren, richtten we een club voor tienermoeders op om medische zorg en psychosociale ondersteuning te bieden aan zwangere meisjes", aldus Grace Ayuelu, medisch vertegenwoordiger voor het Mbare-project van AZG.
Seksuele en reproductieve gezondheid staat centraal bij AZG
In een poging om de problemen van jonge tienermoeders te verlichten, in hun behoeften te voorzien en hen te ondersteunen, heeft Artsen Zonder Grenzen in Zimbabwe zijn diensten voor seksuele en reproductieve gezondheid (SRG) uitgebreid in Mbare, een van de dichtstbevolkte townships van Harare.
AZG biedt een vriendelijk, gratis en gevarieerd pakket van seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten aan voor jongeren van 10 tot 19 jaar, met inbegrip van jonge tienermoeders. Het zorgpakket omvat geestelijke gezondheidszorg, gezinsplanning, HIV-zorg en -behandeling, diagnose en behandeling van seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's) en Tuberculose-zorg. Als onderdeel van dit project heeft AZG de ‘Adolescent Mothers' Clubs opgezet, een one-stop shop voor zwangere adolescenten. We bieden er zorg voor en na de bevalling voor pasgeborenen en hun moeders. In deze clubs krijgen jonge moeders nuttige informatie over seksuele en reproductieve gezondheid, toegang tot gezinsplanningsdiensten, geestelijke gezondheid en psychosociale steun, sociale diensten en preventie van de overdracht van moeder op kind.
Een haven van hoop voor jonge tienermoeders
Als maatschappelijk werkster heeft Relative gedurende drie van de 14 jaar dat ze voor AZG in Harare werkt een team geleid dat zich richt op het programma voor jonge moeders. Dagelijks werkt ze samen met haar team om ervoor te zorgen dat jonge moeders volledig worden ondersteund. Haar team bestaat uit gezondheidsvoorlichters, peer opvoeders die tienermoeders mobiliseren, verpleegkundigen, verloskundigen en specialisten rond geestelijke gezondheid.
"Dagelijks ontvangen we minstens vijf zwangere meisjes in onze faciliteit die hulp nodig hebben. We werken met mensen uit de gemeenschap die vooral zwangere meisjes aanmoedigen om naar de kliniek te komen," voegt Relative toe. "In de kliniek geven we hen meer informatie over onze diensten, vragen we hen of ze zich willen inschrijven voor de prenatale kliniek en als ze akkoord gaan, schrijven we hen in. Als ze lid willen worden van onze tienermoedersclubs waar ze extra steun kunnen krijgen, bespreken we dat ook."
"Tijdens mijn zwangerschap heeft AZG de reis met mij gemaakt", Chipo, 18 jaar oud
In 2021, tijdens het hoogtepunt van COVID-19, was het moeilijk. Mijn familie kon het zich niet veroorloven ons te voeden. Het was in deze precaire omstandigheden dat ik ten prooi viel aan mannen in mijn buurt die me geld aanboden om aan de armoede te ontsnappen.
Ik werd zwanger en voelde me eenzaam. Tijdens mijn zwangerschap reisde AZG met mij mee. Het was moeilijk, maar de medische opvolging, de gratis psychosociale zorg en de voortdurende zwangerschapscontroles gaven me kracht. Toen ik lid werd van tienermoedersclub, veranderde mijn leven. Ik dacht dat ik alleen was, maar het besef dat ik andere lotgenoten in dezelfde situatie had, kalmeerde me.
Voordat ik bij de tienermoedersclub kwam, gebruikte ik drugs en toxische middelen omdat ik veel stress had. Dankzij de prenatale begeleiding van verpleegsters en maatschappelijk werkers ben ik eindelijk gestopt. Het hielp mij en mijn baby.
Het aanmoedigen van herintegratie
Tot nu toe hebben Relative en haar team tot negen groepen tienermoeders opgestart, en elke groep bestaat uit 20 tot 25 deelnemers. In deze groepen krijgen zwangere meisjes voorlichting over belangrijke onderwerpen als hiv, soa's, geestelijke gezondheid, psychosociale steun, seksueel en gendergerelateerd geweld, anticonceptie en ook projecten die een inkomen kunnen opleveren zoals het maken van wasmiddelen, manicure en pedicure.
Adolescente moeders worden aangemoedigd om deel te nemen aan ten minste één of twee projecten die hen meer inkomen kan opleveren om zichzelf te versterken. De tienermoeders nemen gedurende maximaal drie maanden deel aan de discussiebijeenkomsten en de trainingen voor meer inkomen. In deze periode kijken ze ook graag naar films. Het idee is een veilige ruimte voor hen te creëren om met elkaar te praten, hun zorgen te delen, zich te ontspannen, met elkaar te communiceren en ideeën uit te wisselen met hun leeftijdsgenoten. AZG heeft ook met andere organisaties samengewerkt om aanstaande moeders te voorzien van kits als voorbereiding op de bevalling. Deze pakketten bevatten handdoeken, luiers, katoen en kraamverbanden.
Relative gelooft in de groei van de Young Mothers' Club en hoopt dat die zich zal uitbreiden in Zimbabwe en daarbuiten. Zij wil zo de kijk en de manier waarop de meeste gemeenschappen hun zwangere tienermeisjes behandelen, veranderen.
