Superresistente tuberculose: meer investeringen nodig
“Het zou fataal zijn om zich te baseren op de standaardstrategieën van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bij de bestrijding van uitgebreide geneesmiddelenresistente tuberculose, de zgn. XDR-TB”, zo waarschuwt Artsen Zonder Grenzen (AZG) vandaag.
XDR-TB staat voor "extensively drug resistant tuberculosis", een superresistente vorm van tbc. Om de XDR-TB-epidemie afdoende te bestrijden, moet WHO patiënten zo spoedig mogelijk nieuwere geneesmiddelen aanbieden, door sneller nieuwe medicijnen te ontwikkelen die momenteel al klinisch getest worden. De bestaande tbc-geneesmiddelen en diagnosemiddelen zijn ontoereikend om de ziekte te bestrijden. Naar aanleiding van de 37ste Wereldconferentie over Longgezondheid (World Conference on Lung Health) in Parijs publiceert AZG een nieuw onderzoek waaruit blijkt dat geen enkele van de tbc-geneesmiddelen die momenteel ontwikkeld worden, de behandeling van de ziekte in de nabije toekomst drastisch zal kunnen verbeteren, hoe veelbelovend ze ook zijn. WHO moet daarom een voortrekkersrol spelen, zodat er meer geld gaat naar tbc-research en de prioriteiten grondig herzien worden.
Met wereldwijd 450.000 nieuwe gevallen per jaar vormt geneesmiddelenresistente tbc een snel toenemend probleem. Patiënten met XDR-TB zijn zowel resistent tegen de eerstelijnsantibiotica die worden gebruikt tegen tbc, als tegen twee klassen tweedelijnsgeneesmiddelen. Hierdoor wordt de behandeling met bestaande medicijnen nagenoeg onmogelijk. XDR-TB is bijzonder alarmerend in de context van HIV. Standaardgeneesmiddelen gebruiken tegen XDR-TB zonder te weten of er al dan niet sprake is van geneesmiddelenresistentie, kan fatale gevolgen hebben voor de patiënt. Patiënten die eveneens besmet zijn met HIV/aids lopen immers een hoog risico om te overlijden alvorens de testresultaten kunnen bevestigen dat ze geneesmiddelenresistent zijn. AZG-artsen hebben het heel moeilijk om tbc te behandelen met de vandaag beschikbare middelen, en de HIV-pandemie maakt het er alleen maar erger op.
“Business as usual zou rampzalig zijn voor de behandeling van superresistente tbc,” aldus dr. Françoise Louis, AZG-experte inzake tbc en HIV/aids. "XDR-TB kan verwoestende gevolgen hebben op plaatsen waar HIV/aids wijdverspreid is. Superresistente tbc proberen te behandelen met de instrumenten waarover we vandaag beschikken, zou echter neerkomen op het bestrijden van een bosbrand met een tuinslang.”
Om de XDR-TB-epidemie afdoend te bestrijden, moet WHO zo snel mogelijk nieuwere geneesmiddelen leveren. Dit kan door samen te werken met de registratieautoriteiten en de farmabedrijven, zodat er snel nieuwe geneesmiddelen worden ontwikkeld en beschikbaar gesteld voor zogenaamde "compassionate use" (het gebruik van geneesmiddelen waarvan de klinische studies nog bezig zijn of waarvoor de vergunningsaanvraag nog in behandeling is). De organisatie zal ook druk moeten uitoefenen om sneller gebruiksvriendelijker tests te ontwikkelen. Dat maakt dat WHO een leidersrol moet vervullen in plaats van haar verantwoordelijkheid te delegeren naar partnerschappen voor productontwikkeling.
Het ontstaan van XDR-TB bewijst dat de WHO-aanpak van tbc gefaald heeft. WHO verwaarloosde het onderzoek naar en de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen en diagnosemiddelen, die de ongeveer twee miljoen doden die tbc elk jaar maakt, kunnen doen dalen. De tbc-geneesmiddelen die vandaag gebruikt worden als standaardbehandeling, werden ontwikkeld in de jaren ‘50 en ‘60, en de meest gebruikte tbc-test is al meer dan een eeuw oud en kan slechts in de helft van de gevallen de ziekte opsporen. Bovendien zijn de bestaande tbc-geneesmiddelen en -tests nog minder geschikt voor patiënten die ook HIV/aids hebben.
“De XDR-TB-epidemieën in zuidelijk Afrika moeten een alarmbel doen rinkelen en ons waarschuwen voor de tbc-problematiek op grotere schaal", aldus dr. Tido von Schoen-Angerer, directeur van de AZG-campagne voor Toegang tot Basisgeneesmiddelen. "We beseffen nog altijd niet hoe dringend noodzakelijk het is om zwaar te investeren in onderzoek en ontwikkeling, om op die manier de basisinzichten in tbc te vertalen in nieuwere geneesmiddelen die de behandeling kunnen verkorten en verbeteren, en in diagnosetests die gebruikt kunnen worden in arme landen."
MSF behandelt 17.000 tbc-patiënten in meer dan 94 projecten in 44 landen, en krijgt te maken met steeds meer gevallen van multiresistente tbc. Sommige patiënten in AZG-projecten in de voormalige Sovjetunie bij wie multiresistente tbc is vastgesteld, hebben XDR-TB.