Noord-Kivu: "De mensen weten niet meer hoe te overleven"

Meer dan vier maanden na de ondertekening van de vredesakkoorden op de Goma-conferentie, moeten Joséphine en haar zeven kinderen nog altijd elke dag vechten om te overleven in het ontheemdenkamp van Masisi.

Joséphine sloeg op de vlucht in oktober van vorig jaar, zodra de eerste geweerschoten vielen in haar dorp in de buurt van Kitchanga. Na een tweedaagse voettocht was deze 50-jarige vrouw samen met haar kinderen één van de eersten die de stad Masisi bereikten. Daar stroomden in een kamp voor intern ontheemden dag in dag uit steeds meer mensen toe.
Joséphine vertelt: "Sinds oktober moeten we zien te overleven in moeilijke omstandigheden. We hebben zeilen gekregen, en er zijn latrines en douches gebouwd. Toch blijft het leven hier zeer hard. Er zijn ook weinig voedselbedelingen".
Om het hoofd boven water te houden, bewerken Joséphine en de andere leden van de 2.300 ontheemde gezinnen in Masisi stukjes grond die ze krijgen van de plaatselijke bevolking. "Ik kweek er bonen en maniok." Samen met zovele anderen maakt ze drie keer per week een tocht van drie uur om haar perceeltje te bewerken. "Soms is de situatie veilig, soms niet."

Medische zorg na verkrachting

Voor heel veel vrouwen die het risico nemen om naar de velden te trekken, is onveiligheid synoniem van verkrachting. "We krijgen elke maand gemiddeld tien vrouwen die het slachtoffer zijn van seksueel geweld", aldus Francine Banyanga Bora, verpleegkundige in het ziekenhuis van Masisi, dat ondersteund wordt door AZG. "Dat cijfer komt echter helemaal niet overeen met de realiteit. Sommige vrouwen zijn bang om zich te laten behandelen, want verkrachting blijft taboe in hun gemeenschap. Anderen weten niet dat medische verzorging een noodzaak is bij verkrachting en dat het ziekenhuis van Masisi die verzorging gratis verleent. Nog anderen wonen op te (ver)afgelegen of te geïsoleerde plaatsen zonder medische structuur."

Vandaar dat AZG afgelopen mei een grootschalig sensibiliseringsprogramma voor vrouwen lanceerde, in Masisi en op vier andere plaatsen. De vrouwen uit de dorpen komen samen, en de AZG-verantwoordelijke legt hen uit waarom het zo belangrijk is dat ze zich binnen 72 uur na een verkrachting medisch laten verzorgen. In die tijd kunnen ze een profylactische behandeling krijgen tegen HIV/aids.

Ze informeert hen ook over het ziekenhuis van Masisi, waar de zorg gratis is. Zelfs na 72 uur moeten slachtoffers van seksueel geweld nog altijd behandeld worden tegen seksueel overdraagbare infecties. Ze verzekert hen ook dat de behandeling gebeurt in alle discretie en geïntegreerd is in de afdeling "vrouwengezondheid" van het ziekenhuis van Masisi. Daarnaast worden er ook vertrouwensvrouwen gerekruteerd en opgeleid. Het zijn zij die deze belangrijke boodschap er dag in dag uit blijven inhameren bij de vrouwen in de regio.

Voortdurend op de vlucht

Voor de inwoners van Noord-Kivu betekent onveiligheid ook: dagelijkse gevechten tussen gewapende groepen, verdwaalde kogels en plunderingen in de dorpen. In de buurt van Bukombo, ten noordoosten van Masisi, zijn duizenden mensen op de vlucht voor het geweld en voor gedwongen inlijving in één van de gewapende groepen. Ze bouwden meer dan drie maanden geleden een ontheemdenkamp op een paar honderd meter van het dorp Bukombo, maar hebben nog altijd niet de minste hulp gekregen. Die nagenoeg onhoudbare leefomstandigheden hebben sommigen naar de omliggende dorpen doen vluchten, bij opvanggezinnen. In totaal hebben er zich meer dan 1.500 gezinnen gevestigd bij de plaatselijke bevolking.

"De ontheemden en de opvanggezinnen zijn stilaan echt aan het eind van hun krachten", getuigt Anna Halford, AZG-coördinatrice in Masisi. "De afgelopen maanden zijn ze voortdurend op de vlucht moeten slaan, met alle gevolgen van dien, waardoor ze stilaan niet meer weten hoe te overleven. Ze zijn uitgeput en worden voortdurend zwakker en dus ook vatbaarder voor ziekten."

Epidemieën

Deze voortdurende volksverhuizingen en verhoogde kwetsbaarheid zetten de deur wagenwijd open voor epidemieën, zoals mazelen, een ziekte die opnieuw de streek van Masisi teistert. "We hebben in maart meer dan 30.000 kinderen ingeënt", vervolgt Anna Halford. "Ten zuidoosten van Masisi is een nieuwe epidemie uitgebroken, en de komende dagen gaan we nog eens zo'n 45.000 kinderen vaccineren."

In Lushebere, op een paar kilometer van Masisi, ligt het ontheemdenkamp recht tegenover de markt, die twee keer per week plaatsheeft. De voedingswaren, de roepende marktkramers en de kraampjes met pagnes geven de indruk dat het leven hier weer zijn gewone gang gaat. Lushebere is ook geen directe frontlinie meer in het conflict.

Op de chirurgieafdeling van Masisi blijft het medisch team van AZG echter patiënten met kogelwonden opereren. Zoals deze man, die getroffen werd in een long toen hij terugkeerde van de markt in Lushebere.

Joséphine verblijft nu al acht maanden in het kamp in Masisi, en moet er samen met de anderen zien te overleven onder een zeil. Terugkeren naar huis blijft een utopie: "Dat zou veel te gevaarlijk zijn, want de gevechten houden er aan. Toch vinden we het vernederend om hier te moeten blijven".

Artsen Zonder Grenzen in Masisi

AZG ondersteunt het ziekenhuis van Masisi sinds augustus 2007. Het ziekenhuis telt 180 bedden, verdeeld over de pediatrie, de voorbereidingszalen voor de bevallingen, chirurgie, behandeling van mazelenpatiënten, een cholerabehandelingscentrum en een therapeutisch voedingscentrum, dat beheerd wordt door een partner-ngo. Elke maand worden 400 personen opgenomen en worden er 4.500 consultaties verricht in het ziekenhuis en het gezondheidscentrum van Masisi, dat eveneens steun krijgt van AZG.
Afgelopen mei ging in Masisi en in de gemeenten Lushebere, Kitsule, Buguri, Bukombo en M'bitsi een steun- en sensibiliseringsprogramma van start voor slachtoffers van seksueel geweld. Een opvangdorp voor vrouwen met risicozwangerschappen is momenteel in aanbouw. Op dit ogenblik wordt ook een vaccinatiecampagne gelanceerd voor 45.000 kinderen in de omgeving van Langira, een dorp in het zuidwesten.