Noodhulp in een sloppenwijk in Rio de Janeiro

Het is een warme februarimiddag in Complexo do Alemão wanneer plotseling wordt geschoten. Complexo do Alemão is een achtergestelde, gewelddadige buurt van Rio de Janeiro, een van de grootste steden van Brazilië.

Het gebied staat bekend om de vele botsingen tussen plaatselijke gewapende groepen en de politie van Rio de Janeiro. De lokale bevolking, naar schatting 150.000 mensen, zit volledig klem tussen het geweld. Sinds oktober 2007 verstrekt Artsen Zonder Grenzen (AZG) noodhulp en geestelijke gezondheidszorg aan de uitgesloten bevolking van deze ‘favela’.

“We bezochten Complexo do Alemão en constateerden dat de bewoners door de bijzonder gewelddadige situatie weinig toegang hadden tot medische en psychologische verzorging van goede kwaliteit, en dat deze verzorging bovendien vaak te laat kwam, vooral tijdens de gevechten”, vertelt Alberto Cristina, AZG-landverantwoordelijke in Brazilië. “Nadat we de behoeften geëvalueerd hadden, besloten we een spoedafdeling te openen."

Sonia [1] zit thuis. Zij is 40 jaar oud en heeft hartproblemen. Na twee uur van onafgebroken schieten in de buurt van haar huis begint ze zich slecht te voelen, ze kan nog maar nauwelijks ademhalen en heeft last van hartkloppingen. Tijdens de gevechten ligt het hele verkeer plat, dus Sonia kan haar huis niet uit. Haar broer besluit met haar medisch dossier naar de spoedafdeling van AZG te rennen.

AZG leidt een spoedafdeling in de gemeenschap van Fazendinha, in het hart van de wijk, waar vier hoofddiensten worden aangeboden: noodhulp, geestelijke gezondheidszorg, doorverwijzingen in AZG-wagens en oriëntatie van patiënten die niet aan de AZG-criteria voor toelating voldoen.

De AZG-wagen pikt Sonia meteen thuis op. Wanneer ze in de AZG-post aankomt, ontvangt Sonia een rode code. Haar elektrocardiogram vertoont een ernstige ritmestoornis en het medisch team van AZG helpt haar meteen. Dankzij de defibrillator wordt een aanvaardbaar hartritme hersteld. Zodra Sonia medisch stabiel is, biedt de psycholoog haar geestelijke bijstand aan. Indien zij dit wenst, kan ze terugkomen naar het AZG-centrum om te kijken hoe ze beter met haar angstproblemen kan omgaan. Aan het eind van de dag is de rust in de buurt teruggekeerd en wordt Sonia door een AZG-wagen overgebracht naar een tweedelijnsziekenhuis dat 20 minuten buiten Complexo do Alemão ligt.

Naast noodhulp biedt AZG ook psychologische ondersteuning aan mensen in soortgelijke situaties als Sonia, allemaal slachtoffers van het geweld. Dit geldt bijvoorbeeld voor Maria, een jong meisje dat enkele maanden geleden het slachtoffer werd van een aanval. Tijdens de gevechten raakten verscheidene kinderen gewond, waaronder Maria. Zij werd overgebracht naar het ziekenhuis, waar zij al drie maal geopereerd werd. Maria is inmiddels hersteld van de externe lichamelijke wonden, maar niet van de verborgen wonden. Ze heeft regelmatig individuele sessies met de AZG-psycholoog.

“In februari bezochten we 776 patiënten. Een van onze doelstellingen is om de tijd tussen het trauma en de ziekenhuisopname te verkorten”, aldus Gianfranco De Maio, AZG-arts in Brazilië. “We moeten de patiënt in de eerste 60 minuten na de verwonding behandelen . Ik herinner me nog een patiënt die door ons medisch team werd geholpen. Die man had schotwonden: hij kwam in ernstige toestand op de spoedafdeling aan, maar wij konden hem stabiliseren en uiteindelijk overbrengen naar het referentieziekenhuis.”

Het medisch personeel van AZG gebruikt verscheidene technieken, zoals Advanced Trauma Life Support (ATLS), om een efficiënte selectie te maken en snel een goed beeld te krijgen van de behoeften van de patiënten.

Sinds het begin van haar activiteiten heeft AZG al bijna 3.000 patiënten behandeld, onder andere voor verwondingen door geweld en ongevallen, luchtweginfecties en mogelijke gevallen van gele koorts. Alle patiënten worden gescreend alvorens te worden behandeld, doorverwezen of overgebracht naar andere openbare medische structuren.
[1] Alle namen zijn gewijzigd
_____________________________________________________________________________AZG is sinds 1993 in Brazilië aanwezig. Naast de activiteiten in Complexo do Alemão heeft AZG ook, samen met de Oswaldo Cruz Stichting, een Chagas-diagnoseproject in het Amazonegebied lopen. Daarnaast biedt zij gemeenten overal in Brazilië opleidingen, onder andere om beter om te gaan met veiligheidsrisico's in gewelddadige omgevingen. In 2007 werd deze opleiding al gevolgd door meer dan 600 werknemers van het programma voor familiegezondheid uit Rio, Belo Horizonte en andere gemeenten.