Mentale zorg in Gaza: op zoek naar positieve ervaringen

Klinisch psychologe Sylvia Wamser behandelde in de Palestijnse Gebieden patiënten met een emotioneel trauma als gevolg van het aanhoudende conflict.

Waarop focust het AZG-programma in Gaza?
De bevolking van Gaza gaat gebukt onder de interne Palestijnse conflicten en het conflict met Israël. Burgers worden het zwaarst getroffen door het geweld. De meeste grensovergangen naar Israël zijn gesloten.

In juni 2007 startte AZG met klinieken voor postoperatieve zorg. Afgelopen maart werd in Beit Lahiya, in het noorden van de Gazastrook, een pediatrisch project gelanceerd, voor de behandeling van kinderen onder de twaalf jaar. Ik zag vooral mannen tussen 18 en 35 in behandeling. Zij waren vroeger geopereerd en hadden nazorg nodig. Wij leggen nieuwe verbanden en geven fysiotherapie.

Veel mensen in de Palestijnse Gebieden zijn getraumatiseerd door het geweld, het isolement en de bezetting, maar ook door het gebrek aan persoonlijke vooruitzichten. Ze kunnen hun familie in andere delen van het land niet bezoeken en niet naar begrafenissen gaan. De inwoners leven in angst en worden voortdurend bedreigd met land- en luchtaanvallen.

AZG opende voor deze getraumatiseerde mensen een psychosociaal-medisch programma om het psychisch lijden als gevolg van het geweld te verlichten.

Wat zijn de symptomen van een trauma?
Zeven jaar intifada en tientallen jaren van bezetting hebben bij de bevolking geleid tot een soort van 'multitrauma's', die een impact kunnen hebben op het persoonlijke, sociale, familiale en professionele leven.

Mensen lijden aan acute stressreacties of, wanneer de gebeurtenis langer geleden is, aan posttraumatisch stresssyndroom. Dit is een uitgestelde reactie die zich kan ontwikkelen na een angstaanjagende ervaring waarbij sprake was van fysieke verwondingen of dreiging daarmee. De traumatiserende gebeurtenis kan zich uiten als een film die het slachtoffer niet kan controleren. Deze flashbacks zijn deels verantwoordelijk voor symptomen als slapeloosheid, verlies van eetlust, shockreacties en angst om het huis uit te gaan. Kinderen krijgen soms last van bedwateren, concentratieverlies en leerstoornissen.  

Daarnaast kunnen er ook fysieke kwalen ontstaan, zonder enige medische oorzaak, zoals hoofdpijn en tijdelijke verlamming van de ledematen. Naast de psychotraumatische reacties,  heeft ook verlies een grote impact: verlies van familie, verlies van psychische en fysieke integriteit, verlies van huis en bezittingen, verlies van werk en een sociale rol. Alle stoornissen als gevolg van het trauma, maken het moeilijk om te rouwen om dit verlies, en zullen vaak leiden tot intense periodes van depressie. Mensen trekken zich soms terug, of verminken zichzelf.

Hoe heb jij patiënten kunnen helpen?
Ik werk als gedragstherapeut en maak ook gebruik van klinische hypnose. Bij gedragstherapie ligt het accent op het stimuleren tot zelfhulp. In Gaza leerden de patiënten technieken aan om hun stress te verminderen. Het begint bij een ademhalingstechniek die de hartslag verlaagt en de elektrische weerstand van de huid vermindert, waardoor het lichaam zich ontspant. Atleten doen hetzelfde voor een wedstrijd.
Wanneer ze ontspannen zijn, kunnen de patiënten opnieuw krachten opdoen, een positief vooruitzicht ontwikkelen en verschrikkelijke herinneringen ombuigen. Een patiënt was neergeschoten op een bepaalde straathoek en durfde er niet te komen, ook niet toen het er niet meer gevaarlijk is. Zijn angst komt voort uit de opflakkering van het emotioneel trauma van de verwonding. Wanneer de patiënt ontspannen is, kan hij in zijn verbeelding wel terugkeren naar die straathoek, zonder angst, en zich voorstellen hoe de plaats aanvoelde vóór de negatieve associatie. Vervolgens doet hij hetzelfde, maar stelt hij zich de plaats in de toekomst voor.