Malawi: na 25 jaar zorg draagt Artsen Zonder Grenzen haar activiteiten over in de strijd tegen hiv/aids

AZG begon in 1994 met activiteiten ter preventie en controle van hiv/aids in Malawi in het district Mwanza en breidde dit in 1997 uit naar Chiradzulu, waar naar schatting 20% van de volwassen bevolking hiv-positief was. In augustus 2001 startte AZG een programma voor gratis toegang tot antiretrovirale therapie (ART) in het districtshospitaal van Chiradzulu. Vóór die datum was er geen hiv-behandeling beschikbaar in het land en waren de medische acties voor mensen die aan aids leden beperkt tot de preventie en behandeling van opportunistische infecties. Volgens UNAIDS stierven in 2001 ongeveer 86.000 mensen in Malawi aan aids-gerelateerde oorzaken.  
Fred Minandi, een gepensioneerde boer, herinnert zich trots dat hij op 16 augustus 2001 op 41-jarige leeftijd de vierde patiënt was die ART kreeg in het Chiradzulu project. 

"In die tijd (jaren 1990-2000) was het erg slecht, mensen stierven. Ik verloor mijn broer en zus aan aids. Toen ik ziek was, had ik geen hoop. In die tijd kreeg niemand ART totdat AZG het begon te verstrekken", legt Fred uit. "In 1999 ging ik voor een hiv-test naar het Chiradzulu district ziekenhuis. Ik werkte niet meer omdat ik te ziek was en ik leed al sinds 1997 aan opportunistische infecties. Ik testte positief op het virus. Later ontmoette ik AZG-consulenten die me vertelden dat ze zouden beginnen met ART te voorzien. Ik had het geluk dat ik een van de eerste patiënten was die een behandeling kreeg. Na een maand kon ik weer aan het werk."
 

Het verhaal van het project in Chiradzulu gaat niet alleen over het verstrekken van medicijnen aan patiënten. Het bewees dat het mogelijk was om hiv aan te pakken in arme plattelandsomgevingen en dat patiënten zich zouden houden aan de strikte behandelingsroutine voor hiv, een idee dat destijds op veel cynisme stuitte. Het project schepte een precedent en hielp te pleiten voor goedkopere medicijnprijzen en het garanderen van toegang tot ART in landen met lage inkomens. 

In juli 2002 werd Fred uitgenodigd om te spreken op de 14e Internationale Conferentie over hiv/aids in Barcelona, waar AZG’s presentatie over “Toegang tot ART in AZG-programma’s” ook ging over de Chiradzulu-ervaring. 
“Ik ben een van de eerste patiënten die een gratis behandeling krijgt in Malawi en als ik hier vandaag met jullie over praat, dan is dat omdat ik een behandeling krijg. Sommigen van jullie zullen zeggen dat Afrikanen geen medicijnen kunnen nemen omdat we niet weten hoe we de tijd moeten tellen. Ik heb geen horloge, maar ik kan jullie vertellen dat ik sinds ik met mijn drievoudige therapie ben begonnen, nog nooit ben vergeten om ook maar één dosis in te nemen,” vertelde Fred aan de conferentie. 

Vanaf 2003 bleven de behandelstrategieën verbeteren. 
 

Deze vooruitgang werd niet alleen mogelijk gemaakt door het partnerschap tussen AZG en de lokale gezondheidsautoriteiten, maar ook door de patiënten zelf. Patiënten zoals Fred vormden steungroepen en werden door AZG ingezet als peer care counselors om mensen aan te moedigen zich te laten testen en patiënten te helpen zich aan hun behandeling te houden. 

"Deze aanpak, waarbij zorgverleners samenwerken met peer counsellors, gaf patiënten de mogelijkheid om hun zorg in eigen handen te nemen en anderen te ondersteunen tijdens hun behandelingstraject," herinnert Fred zich over zijn tijd als peer counsellor in het gezondheidscentrum Mauwa in het Chiradzulu district. 
 

Hoewel mensen met hiv te maken hebben met veel van dezelfde problemen, ongeacht hun leeftijd en omstandigheden, werd het na verloop van tijd duidelijk dat kinderen en tieners te maken hebben met hun eigen specifieke uitdagingen, die extra aandacht en toegewijde zorg nodig hebben. Met patiënten die soms nog geen tien jaar oud zijn, kan zelfs de eenvoudige uitleg van wat hiv-positiviteit is en wat het betekent voor iemands leven ingewikkeld zijn; andere patiënten naderen misschien net de seksuele rijpheid en worstelen om in het reine te komen met het feit dat ze leven met een seksueel overdraagbare ziekte.

Artsen Zonder Grenzen begon in 2017 met speciale "Tienerclubs" op zaterdag en is daarmee doorgegaan tot eind 2022 om hiv-zorg, follow-up, seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten en psychologische en sociale steun te bieden aan tieners met hiv. Deelname aan deze clubs, die een veilige, vriendelijke ruimte boden waar tieners ook konden profiteren van steun van leeftijdsgenoten, zorgde voor een betere therapietrouw en droeg bij aan het algehele welzijn van de patiënt. Voor veel van deze adolescenten hielp het bijwonen van "Tienerclubs" hen bij de overgang van overweldigd worden door een aandoening waar ze moeite mee hebben, naar beter voorbereid zijn om deze aan te pakken. In 2019 bezochten maar liefst 9.200 jongeren de clubs in het Chiradzulu-district.