Malaria maakt nog altijd nodeloze slachtoffers in Afrika

Patiënten hebben geen toegang tot doeltreffende geneesmiddelen

Verontrustend weinig Afrikaanse malariapatiënten krijgen doeltreffende geneesmiddelen die hen in een paar dagen tijd zouden kunnen genezen, aldus Artsen Zonder Grenzen. Vier jaar nadat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een algemene aanbeveling formuleerde voor landen om over te schakelen van oude malariageneesmiddelen op artemisinine-combinatietherapieën (ACT’s), en twee jaar nadat het Mondiaal Fonds besliste om ACT's te financieren, stellen AZG-teams vast dat openbare gezondheidsdiensten de patiënten nog altijd oude malariageneesmiddelen geven in plaats van doeltreffende medicatie.
“Hier in Dabola geven we onze patiënten ACT's, en met succes, want na drie dagen zijn ze er weer bovenop. 40 km verder is de toestand echter dramatisch: de mensen krijgen er niet de best mogelijke behandeling, ook al paste de regering het protocol vorig jaar officieel aan", aldus dr. Barbara Maccagno, medisch coördinator voor AZG in Guinee-Conakry. AZG schat dat minder dan 1 % van alle malariapatiënten in het land vandaag ACT's krijgt. Malaria is de belangrijkste doodsoorzaak in Guinee, met meer dan 15 % van alle geregistreerde sterfgevallen.
Guinee is echter allerminst een alleenstaand geval. Zo krijgt volgens AZG in Zambia slechts 11 % van alle malariapatiënten ACT's. AZG-teams in diverse Afrikaanse landen doen hetzelfde verhaal. Zo gebruikt het ministerie van Volksgezondheid in Soedan, Kenia, Malawi, Ivoorkust en Sierra Leone nog altijd chloroquine of sulfadoxine-pyrimethamine, ook al staat vast dat die geneesmiddelen grotendeels ondoeltreffend zijn en niet langer aanbevolen worden als eerstelijnsbehandeling.
Ongeveer 40 Afrikaanse landen of gebieden hebben ACT's ondertussen opgenomen in hun nationale behandelingsprotocol voor malaria. Meer dan 70 % houdt zich echter niet aan het protocol of past het slechts zeer langzaam toe. Dat is te wijten aan een reeks obstakels, zoals gebrek aan politieke wil en aan financiële en menselijke middelen, gebrek aan opleiding voor gezondheidswerkers, waardoor de voordelen van ACT's weinig erkend worden in de gemeenschappen, tekort aan ACT's van gewaarborgde kwaliteit, het feit dat gezondheidswerkers niet over snelle diagnosetests beschikken en de geringe toegang tot gezondheidszorg in het algemeen. Met als gevolg dat nog altijd om de 30 seconden een kind sterft aan malaria, ook al is de ziekte perfect te genezen.

“Het gebrek aan gecoördineerde ondersteuning aan landen via het malariaprogramma van de WHO, het 'Roll Back Malaria'-partnerschap en donoren zoals het 'Malaria Initiative' van de Amerikaanse president belemmert nog altijd de aankoop en de distributie van ACT's op nationaal niveau. Bovendien is het Mondiaal Fonds louter een financieringsagentschap en kan het de landen in kwestie niet helpen met het huidige ACT-implementatieproces", zo verklaarde dr. Prudence Hamade, hoofd van de AZG-malariawerkgroep. Van de 208 miljoen USD die het Mondiaal Fonds sinds 2002 heeft uitgetrokken voor ACT's, is tot nog toe slechts zo'n 30 % besteed aan de aankoop van dit aanbevolen geneesmiddel.
“Als er niet snel stappen genomen worden om ervoor te zorgen dat doeltreffende geneesmiddelen echt tot bij de bevolking geraken die ze nodig hebben, blijven regeringsbeslissingen dode letter en blijven ze zonder gevolg voor diegenen die ervan zouden moeten kunnen profiteren", vindt dr. Karim Laouabdia, directeur van de AZG-campagne Toegang tot Basisgeneesmiddelen. "Patiënten chloroquine geven tegen malaria is even 'doeltreffend' als hun een zak suiker in handen stoppen. Het is zowel medisch als ethisch onverantwoord. We weten dat ACT's implementeren, geen makkelijke taak is, maar het huidige getalm is ontoelaatbaar: iedereen zou ervoor moeten zorgen dat deze levensreddende geneesmiddelen tot bij de patiënten raken die ze nodig hebben."
Na enige bevoorradingsproblemen produceren farmaceutische bedrijven vandaag ACT's. Tegen eind 2006 zullen er nieuwe combinatiegeneesmiddelen met vaste dosis beschikbaar zijn. Met duidelijke voordelen voor de patiënt, die bijvoorbeeld minder pillen tegelijk zal moeten innemen. Er is vandaag dan ook geen enkel excuus meer om niet in actie te schieten.

In 2005 behandelde AZG ongeveer 1,8 miljoen malariapatiënten in 40 landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. AZG pleit al sinds 2001 voor ACT's en gebruikt ze consequent in haar programma's overal ter wereld. Malaria is een parasitaire aandoening die verspreid wordt door muggen en jaarlijks meer dan één miljoen dodelijke slachtoffers maakt, vooral in Afrika.