Gezondheidszorg moet kosteloos blijven na vertrek AZG

Op 31 oktober droeg Artsen Zonder Grenzen haar laatste project in Ivoorkust officieel over aan de lokale autoriteiten.

De plechtigheid in het Algemeen Ziekenhuis van Bangolo was het eindpunt van een stapsgewijze overdracht van alle projecten van Artsen Zonder Grenzen aan de Ivoriaanse gezondheidsautoriteiten. De organisatie was 18 jaar in Ivoorkust actief.
Artsen Zonder Grenzen startte haar eerste urgentieproject in Ivoorkust in 1990. Dat jaar staken duizenden vluchtelingen uit buurland Liberia de grens over op de vlucht voor de oorlog. Artsen Zonder Grenzen gaf hen acht jaar lang de nodige bijstand. De organisatie bood ook hulp bij verscheidene noodsituaties die Ivoorkust in de jaren ’90 troffen en was actief in gevangenissen, voornamelijk in het Maison d'arrêt et de correction d’Abidjan (MACA).
Maar de meest intensieve fase in het werk van AZG in Ivoorkust begon met de uitbraak van het gewapende conflict in 2002.

De crisisjaren

Tijdens de conflictjaren lanceerde en beheerde AZG grootschalige activiteiten voor de door de crisis getroffen bevolking, zowel in regerings- als rebellengebied én in de ‘vertrouwenszone’(een bufferzone gecreëerd naar aanleiding van het conflict dat het land in twee verscheurde). Op het hoogtepunt van de activiteiten telde het AZG-team meer dan 900 leden, zowel Ivoriaanse als internationale.
Artsen Zonder Grenzen verzorgde gewonden en de slachtoffers van geweld en verkrachting, en ook mensen die indirect door het conflict getroffen werden en van de meest essentiële gezondheidszorgen afgesloten waren. Er werden primaire gezondheidsprogramma’s en ziekenhuisprojecten opgezet met de nadruk op chirurgie, inclusief reconstructieve chirurgie voor vrouwen bij wie een fistel werd vastgesteld, samen met programma’s inzake ondervoeding, zwangerschapszorg, noodinterventies, mentale gezondheid en ook aids.
Pierre Boulet Desbareau, directeur bij AZG, herinnert zich hoe hij destijds deelnam aan de opstart van de activiteiten: “September 2002 betekende het begin van dramatische gebeurtenissen die Ivoorkust in twee zouden scheuren. Naarmate de oorlog uitbreidde, verloor het merendeel van de bevolking de toegang tot medische verzorging en basisgeneesmiddelen. Het medisch personeel verliet de ziekenhuizen. Vanuit de basis in Abidjan zette het team van Artsen Zonder Grenzen zich in om bijstand te verlenen aan mensen op de frontlinies in en rond Bouaké. Geen enkele andere internationale medische organisatie was erin geslaagd om de Ivorianen te helpen in de door de rebellen bezette gebieden. Daarom beslisten wij om projecten op zetten  in het noordelijk deel van Ivoorkust, eerst met de heropening van het ziekenhuis in Korhogo en later in Man. De oorlog bleef woeden en onze bijstand werd uitgebreid naar Danané, Guiglo en in januari 2004 uiteindelijk ook naar Bangolo.” 

Stapsgewijze terugtrekking

Na de ondertekening van de vredesakkoorden in 2007, de opheffing van de vertrouwenszone en de geleidelijke terugkeer van personeel in de ziekenhuizen, kon Artsen Zonder Grenzen zich geleidelijk terugtrekken uit de gezondheidsstructuren.
Artsen Zonder Grenzen behield een laatste project tot eind oktober van dit jaar in de regio Bangolo, dat tijdens de oorlog het hart van de bufferzone tussen de strijdende machten was. Hier bleef het risico op geweld het hoogste. Aanvankelijk ondersteunde Artsen Zonder Grenzen een dispensarium. Daarna richtte de organisatie zich op het opnieuw operationeel maken van het algemeen ziekenhuis. Zo kon de getroffen bevolking de hoognodige medische verzorging genieten.
Voor Nathalie Cartier, landverantwoordelijke voor Artsen Zonder Grenzen in Ivoorkust, betekent deze overdracht aan de autoriteiten een positieve ontwikkeling: “Artsen Zonder Grenzen is een medische organisatie die tussenkomt in humanitaire crisissituaties. Vandaag is de situatie in het land verbeterd, het medische personeel is teruggekeerd naar de medische structuren en de nationale en lokale autoriteiten kunnen de continuïteit van de gezondheidszorgen verzekeren. Dat is uitermate bemoedigend.”

Geen patiënten meer zonder gratis gezondheidszorg

De plechtigheid bij de overdracht was voor Artsen Zonder Grenzen ook een gelegenheid om haar bezorgdheid te uiten over het toegankelijk houden van gezondheidszorgen wanneer de organisatie vertrokken zal zijn.
“We zijn ervan overtuigd dat de gezondheidsautoriteiten in staat zijn om de activiteiten van AZG over te nemen, maar we maken ons zorgen over de desastreuze gevolgen van het opnieuw invoeren van kostenterugvordering na het vertrek van Artsen Zonder Grenzen uit Bangolo,” zo vertelt Nathalie Cartier. “De bevolking hier en elders in de regio kan nog niet voor medische verzorging betalen.”
In Bangolo was het vooral dankzij de gratis gezondheidszorg dat meer dan 400 mensen konden worden opgenomen en dat het ziekenhuis per maand 8000 consulten doen en 130 bevallingen kon begeleiden.
Door patiënten te laten betalen, riskeert men dezelfde desastreuze ontwikkeling als in de westelijke stad Man na het vertrek van Artsen Zonder Grenzen. Een jaar na de herinvoering van kostenterugvordering voor medische gezondheid is het aantal ziekenhuisopnames teruggevallen met 60% en zijn er vier keer minder chirurgische ingrepen. De behandeling van een ernstig geval van malaria bijvoorbeeld kost het equivalent van gemiddeld drie maanden inkomen. Dat is gewoonweg niet haalbaar voor veel mensen en zij blijven verstoken van medische hulp.
Artsen Zonder Grenzen pleitte voor het behoud van gratis gezondheidszorg voor een bevolking die nog steeds de gevolgen draagt van de jarenlange crisis. “Als we niet opnieuw willen evolueren naar lege ziekenhuizen, dan moeten de gezondheidsautoriteiten en de internationale donoren de nodige financiering voorzien om ervoor te zorgen dat de gezondheidsfaciliteiten functioneel en voor de bevolking gratis toegankelijk blijven,” aldus Cartier.
Het vertrek uit Bangolo betekent het einde van de programma’s van Artsen Zonder Grengen in Ivoorkust, maar de organisatie zal de situatie in het land op de voet blijven volgen. Indien nodig zal Artsen Zonder Grenzen opnieuw tussenkomen, zoals dat al gebeurde als antwoord op een plaatselijke voedselcrisis in het noordwestelijke Odienné. Deze interventie zal wellicht begin december worden beëindigd.