"El Salvador is afhankelijk van internationale humanitaire hulp" - Gesprek met Jean Schmitz

Jean Schmitz, de algemene coördinator van AZG in El Salvador kent sinds augustus 2000 geen rust meer. Zijn team evenmin. El Salvador maakt de ene crisis na de andere door. Eerst een knokkelkoortsepidemie, gevolgd door een gastro-enteritisepidemie en tenslotte twee zware aardbevingen op een maand tijd. Gisteren beefde de aarde een derde keer, vermoedelijk zonder slachtoffers te maken.

Om alles nog wat te verergeren, begint het regenseizoen in mei. Met de regen duiken ook de jaarlijkse overstromingen weer op, en groeit de kans op epidemieën. Het is een cyclus waarin de ene ramp met de andere verbonden lijkt. De bevolking heeft nog niet de kans gevonden zichzelf te herpakken en terug te keren in de normaliteit. Opnieuw een soort regelmaat vinden, zal een ware test zijn voor El Salvador.
Op korte termijn zijn er ook veel uitdagingen: zorgen dat de gezondheidszorg haar basisactiviteiten kan heroppakken (25% van de gezondheidsstructuren is vernield of ernstig beschadigd door de twee aardbevingen), de toegang tot water en sanitair voor de bevolking verzekeren en een "voorbereidingsplan" ontwerpen voor komende noodsituaties.
Hoe is de huidige situatie in El Salvador?
Jean Schmitz: Sinds halfweg 2000 ondergaat het land de ene ramp na de andere. De laatste twee aardbevingen hebben 75% van het land getroffen. Als El Salvador voordien al een gebrekkige water- en sanitairstructuur bezat, dan is de situatie zo nog verergerd. Dat verhoogt de kans op door water overgebrachte epidemieën, zoals buikloop en cholera. Bovendien heeft het ministerie van Volksgezondheid door al die noodsituaties nog geen tijd gehad om een gezondheidspolitiek op lange termijn uit te werken, waardoor het ministerie in rode cijfers zit. Dat kan dan weer leiden tot een tekort aan geneesmiddelen en medisch materiaal. Er bestaat bovendien een risico op voedseltekorten bij de bevolking, daar vele mensen hun werk zijn verloren. De meerderheid van de bevolking leeft in armoede.
Ook de specifieke karaktertrekken van El Salvador zijn het vermelden waard: een grote bevolkingsdichtheid (300 inwoners per km²), gebrek aan toegang tot water en een groot risicogebied voor aardbevingen, overstromingen en epidemieën - vooral cholera en knokkelkoorts. De aardbevingen in januari en februari hebben de situatie verergerd, en hebben de werkelijke situatie blootgelegd waarin het land zich bevindt.
Met deze reeks rampen, de ene na de andere, is dit land momenteel afhankelijk van internationale humanitaire hulp.
Welke activiteiten ontwikkelt AzG om te beantwoorden aan de noden na de aardbevingen?
We kunnen twee fases onderscheiden: de noodtoestand en de situatie daarna. De noodsituatie zal vier maanden duren. Er zijn te veel behoeften. Op dit ogenblik zijn 85 AzG-vrijwilligers - zowel nationale als internationale - bezig met medische activiteiten in de meest getroffen gebieden in het land. Dat varieert van basisgezondheidszorg, vaccinaties, operaties en mentale gezondheid, tot epidemiologisch en voedseltoezicht, preventie van seksueel overdraagbare ziekten net als de toepassing van universele voorzorgsmaatregelen bij noodsituaties, vooral om de overdracht van HIV en hepatitis B tegen te gaan.
Wat betreft water en sanitair bouwen we latrines, wasplaatsen en douches in de schuilplaatsen waar de ontheemden leven. We installeren tegelijk voorlopige waterverspreidingssystemen in dorpen. Ook delen we plastic zeilen uit voor tijdelijke schuilplaatsen en familietenten, aangezien veel mensen hun huizen zijn verloren. We verdelen ook tenten, zodat de beschadigde gezondheidseenheden kunnen herbeginnen met hun medische activiteiten.
We werken samen met het ministerie van Volksgezondheid, met de gemeentes, met nationale en internationale ngo's, evenals met slachtoffers van de aardbeving en vertegenwoordigers van de Verenigde Naties, vooral Unicef, de Wereldgezondheidsorganisatie en het Wereldvoedselprogramma.
Wat zal AzG doen eens de noodsituatie voorbij is?
Over ongeveer vier maanden zal het ons doel zijn het gezondheidssysteem te versterken in de meest getroffen gebieden, op nationaal, provinciaal en lokaal niveau. Ook zal het epidemiologische controlesysteem dat we nu toepassen helpen om snel gewaarschuwd te zijn voor mogelijke epidemieën van endemische ziekten, zoals de knokkelkoorts, cholera en leptospiriosis.
Daarbovenop moeten we ook de activiteiten van het HIV-Aids programma op middellange termijn voortzetten, dat nu een stap moest terugzetten omdat alles geconcentreerd is op het helpen van de slachtoffers van de aardbevingen.
We werken ook aan het idee om een soort voorbereidingsprogramma voor rampen te ontwikkelen. AzG heeft ervaring opgedaan met dit soort programma's in Guatemala en Nicaragua, na de orkaan Mitch. Gezien onze blijvende aanwezigheid in El Salvador, willen we die ervaring hier gebruiken. We kunnen hoge risicogebieden determineren, zodat we de mogelijkheid hebben te reageren vóór de rampen gebeuren.
Welke besluiten kan AzG trekken uit deze interventie?
Ik denk dat we tevreden mogen zijn. We hebben aangetoond dat AzG een snel en doeltreffend antwoord kan bieden op dit soort natuurrampen. Het is wel zo dat AzG al aanwezig was in El Salvador op het ogenblik van de ramp, waardoor de interventie vergemakkelijkt werd. Je kent het land, je hebt teams op de grond en de nodige contacten met de overheid. Bovendien was er ook samenwerking binnen AzG. AzG-teams in de buurlanden, vooral Guatemala, Honduras, Nicaragua, Costa Rica en Colombia, hebben heel snel mensen en middelen verzameld om onze interventie te ondersteunen.
Iets nieuws dat we hebben geïntroduceerd tijdens deze noodsituatie is het zogezegde "team life" initiatief. Het organiseren en beheren van een 85-koppig team in een noodsituatie is geen gemakkelijke opdracht. Daarom is er één iemand verantwoordelijk gesteld voor het verwelkomen en voorzien van logies voor de vrijwilligers, het organiseren van het eten en het verzorgen van onze mensen. Dit initiatief, gecombineerd met de positieve houding van de teams, heeft het mogelijk gemaakt een ontspannen en hartelijke sfeer te behouden, ondanks de 3.800 naschokken, de spanningen en de lange werkdagen.
Jean Schmitz werkt met AzG sinds 1992 en is missiehoofd in El Salvador sinds augustus 2000. Voordien heeft hij voor AzG gewerkt in Kameroen, Guatemala en Peru.