Een race tegen de pandemie: waar staan we na een maand in de covid-19-respons?
De teams van Artsen Zonder Grenzen racen tegen de klok om de COVID-19-pandemie aan te pakken in meer dan 70 landen waar onze programma's lopen. Tegelijkertijd worden er projecten in nieuwe landen opgestart op het moment dat ze pandemische hotspots worden.
De respons van Artsen Zonder Grenzen op COVID-19 richt zich op drie hoofdprioriteiten: we ondersteunen gezondheidsinstellingen bij de zorgverlening voor COVID-19-patiënten; we beschermen kwetsbare mensen en zij die risico's lopen; en we blijven onze essentiële medische diensten bieden.
In al onze projecten hebben de teams van Artsen Zonder Grenzen de infectiepreventie en bestrijdingsmaatregelen verbeterd om patiënten en personeel te beschermen en verdere verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Het is absoluut cruciaal om hulpverleners en patiënten te beschermen, zowel in de zorgcentra van COVID-19 als in alle andere centra die essentiële gezondheidsdiensten verlenen. Dat is om te voorkomen dat gezondheidsinstellingen de pandemie versterken of gedwongen worden hun deuren te sluiten.
Wereldwijd hebben de zorgsystemen dringend nood aan persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM's), zodat essentiële medische diensten open kunnen blijven. De realiteit is een wereldwijd tekort aan persoonlijke beschermingsmiddelen in de meeste landen waar onze zorgverleners werken. Ze hebben te maken met een gebrek aan cruciale materialen zoals maskers, schorten en medische hulpmiddelen zoals tests. Het wordt steeds urgenter om over beschermingsmiddelen te beschikken, zoals COVID-19-tests, zuurstof en geneesmiddelen voor ondersteunende zorg, nu COVID-19 zich verspreidt in landen die weinig toegang hebben tot die middelen.
Zorg voorzien voor COVID-19-patiënten
In Europa en de VS, de epicentra van de pandemie momenteel, richt onze aanpak zich op het verbeteren van de zorg voor de meest kwetsbare en de risicogroepen. Hiertoe behoren ouderen in de woonzorgcentra, daklozen en migranten die in precaire omstandigheden leven. Daar hebben de sterftecijfers soms een uitzonderlijk en schokkend niveau bereikt.
"Bij onze bezoeken aan de rusthuizen stellen we altijd een gebrek aan basisbeschermingsmiddelen vast en een gebrek aan screening voor eerstelijnswerkers en mogelijk besmette bewoners", zegt Caroline De Cramer, medisch adviseur van Artsen Zonder Grenzen voor onze programma's in België. "Het is belangrijk om de bewoners van de woonzorgcentra zo snel mogelijk te testen; ze zijn uiterst kwetsbaar omdat ze door hun leeftijd en hun gemeenschappelijke leefomstandigheden een dubbel risico lopen.”
De teams van Artsen Zonder Grenzen verlenen ook zorg aan kwetsbare gemeenschappen op andere plaatsen, zoals in São Paulo, Brazilië, waar we medische raadplegingen geven. Ze helpen ook bij het opsporen van mensen met COVID-19 onder daklozen, migranten, vluchtelingen, druggebruikers en ouderen. Patiënten in ernstige toestand verwijzen we door naar het ziekenhuis.
In Spanje, Italië, België en Frankrijk - momenteel allemaal hotspots van de pandemie - ondersteunen we ook verschillende ziekenhuizen die overstelpt zijn door het aantal COVID-19-patiënten. Afhankelijk van de specifieke noden, varieert onze steun van advies en training geven over infectiebeheersing en preventiemethoden tot het opzetten van afdelingen voor patiënten die herstellen van COVID-19 en voor patiënten met milde symptomen van de ziekte.
Artsen Zonder Grenzen zorgt voor patiënten in speciale COVID-19-faciliteiten in Burkina Faso, Democratische Republiek Congo, Kameroen, Ivoorkust, Mali en Pakistan, en bereidt speciale COVID-19-faciliteiten voor in onder andere Kenia, Libanon, Niger, de Filippijnen, Senegal, Syrië en Jemen. Deze faciliteiten zullen patiënten met matige tot ernstige klachten van COVID-19 verzorgen, waaronder patiënten die lijden aan acute ademhalingsproblemen.
We sturen ook een zuurstofproductie-eenheid naar Burkina Faso, die grote hoeveelheden zuurstof kan produceren, voor enkele tientallen patiënten tegelijk. Patiënten met ernstige COVID-19-symptomen hebben vaak last van hypoxie (laag zuurstofgehalte in het lichaamsweefsel) en hebben extra zuurstof nodig. Wanneer er weinig capaciteit is op de intensieve zorgen, is het een belangrijke opdracht om patiënten voldoende zuurstof te geven zonder ingrijpende technieken te gebruiken.
"Het ziekenhuis Point G heeft een zuurstofproductie-eenheid," zegt dokter Idrissa Ouédraogo, medisch coördinator in Mali. "We werken samen met de directie van het ziekenhuis aan de verbetering van de zuurstoftoevoer vanuit de productie-eenheid en aan de installatie van een toevoersysteem, zodat de zuurstof in het nieuwe gebouw rechtstreeks naar het bed van de patiënt kan worden toegevoerd.”
In de meeste landen waar we reguliere programma's hebben, zoals in Colombia, Irak en Nigeria, hebben we speciale afdelingen in de gezondheidszorg geopend om COVID-19-patiënten te helpen scheiden van niet-COVID-19-patiënten en om de capaciteit van ziekenhuizen uit te breiden om zorg te verlenen.
"Het eerste doel van onze aanpak is om ziekenhuizen te helpen bij de behandeling van mogelijke of bevestigde COVID-19-patiënten, om ervoor te zorgen dat ze zo goed mogelijk worden opgevangen en behandeld onder de omstandigheden en om te voorkomen dat ze het virus verder verspreiden naar patiënten of personeel", zegt Shaukat Muttaqi, landcoördinator in Irak, waar Artsen Zonder Grenzen ziekenhuizen ondersteunt in Mosoel, Bagdad en Erbil.
We voeren soortgelijke activiteiten overal ter wereld uit. In de Haïtiaanse hoofdstad Port-au-Prince hebben we een bestaand spoedcentrum heringericht om patiënten die vermoedelijk COVID-19 hebben, te isoleren en door te verwijzen. In het vluchtelingenkamp van Nduta in Tanzania is Artsen Zonder Grenzen de belangrijkste zorgverlener voor 73.000 Burundese vluchtelingen. Daar bouwen we triage- en isolatiegebieden in gezondheidscentra en in het hoofdhospitaal van Artsen Zonder Grenzen waar mogelijke COVID-19-patiënten zullen worden doorverwezen. In Bangladesh, waar bijna een miljoen Rohingyavluchtelingen in uitgestrekte kampen in het district Cox’s Bazar, hebben we op verschillende locaties speciale COVID-19-afdelingen en isolatiekamers in onze veldhospitalen gebouwd. De lopende werkzaamheden zullen een capaciteit van 300 bedden opleveren.
mogelijkheid om zichzelf te beschermen en verspreiding te verminderen
Wereldwijd is de respons op COVID-19 sterk afhankelijk geweest van grootschalige lockdowns en fysieke afstandsmaatregelen, met als doel de verspreiding te verminderen en te voorkomen dat de gezondheidszorg wordt overbelast. Voor mensen die om te overleven afhankelijk zijn van dagelijkse activiteiten, zoals dagloners en mensen die in een precaire of overbevolkte omgeving leven, zijn zelfisolatie en lockdowns echter niet realistisch. Op sommige plaatsen leven honderdduizenden, soms zelfs miljoenen mensen in dergelijke omstandigheden, zonder enig sociaal vangnet. Het is cruciaal om mensen te voorzien van de middelen en instrumenten die ze nodig hebben om zichzelf en anderen te kunnen en helpen beschermen.
"De meeste aanbevelingen om mensen te beschermen tegen het virus en de verspreiding ervan te vertragen, kunnen eenvoudigweg niet worden uitgevoerd in Idlib", zegt Cristian Reynders, veldcoördinator voor operaties van Artsen Zonder Grenzen in het noordwesten van Syrië. "Hoe kun je mensen vragen thuis te blijven om besmetting te voorkomen? Waar is hun thuis zelfs? We hebben het over bijna een miljoen ontheemden - minstens een derde van de totale bevolking van Idlib - waarvan de meesten in tenten in kampen leven. Ze hebben geen thuis meer."
Om mensen te helpen zichzelf te beschermen, organiseren onze teams gezondheidscampagnes in bijna al onze projecten. Het doel is dat mensen begrijpen welke stappen ze kunnen nemen om de kans te verminderen om COVID-19 op te lopen en de verdere verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Waar mogelijk verdelen we zeep en zetten we waterpunten op zodat mensen regelmatig hun handen kunnen wassen. Deze maatregelen, en aanvullende hulp zoals het uitdelen van herbruikbare stoffen maskers, zijn nog crucialer voor mensen die het risico lopen op ernstige complicaties, waaronder ouderen en mensen met andere ziekten, zoals diabetes, hypertensie, kanker, hiv of tbc.
In Oezbekistan bijvoorbeeld omvatten onze gezondheidscampagnes onder andere specifieke berichten over tuberculose en COVID-19 voor tb-patiënten en hun families. In Zuid-Afrika heeft Artsen Zonder Grenzen het bestaande personeel van alle vier onze projecten opnieuw ingezet voor onze strijd tegen COVID-19. Zij proberen nu de verspreiding van besmetting te beperken door middel van contacttracering (zowel persoonlijk als telefonisch) en de productie en distributie van medische hulpmiddelen. De teams helpen ook kwetsbare asielzoekers en bejaarde daklozen, met name in opvangcentra waar daklozen onder dwang zijn verplaatst door de autoriteiten, om de weerslag van de nationale 21-daagse lockdown te beperken.
In Liberia verdelen teams van Artsen Zonder Grenzen zeep. Ook in de Malinese hoofdstad Bamako, waar al gevallen bevestigd zijn, en in kampen van Syrië tot Mexico en van Nigeria tot Griekenland worden er waterpunten opgezet voor schoon drinkwater en om handen te wassen.
In Burkina Faso, Ivoorkust, Mali, Niger en Zuid-Afrika is Artsen Zonder Grenzen begonnen met de productie van stoffen maskers om in het dagdagelijks leven te gebruiken. De stoffen maskers kunnen lokaal worden gemaakt. En hoewel ze niet dezelfde zijn als de maskers die medisch personeel nodig heeft, kunnen ze helpen de overdracht van het virus te voorkomen als ze op de juiste manier worden gebruikt en als de handhygiëne en de fysieke afstand zo veel mogelijk worden gerespecteerd in de dagelijkse praktijk.
Essentiële diensten in werking houden
Als landen met al kwetsbare zorgsystemen, die minder gezondheidspersoneel en een zwakkere infrastructuur hebben, plotseling grote aantallen nieuwe patiënten moeten behandelen, kunnen ze snel onder de druk bezwijken, wat leidt tot dramatische gevolgen. Als de medische zorg zou verslappen, zouden gewone doodsoorzaken bij kinderen, zoals mazelen, malaria en diarree, onbehandeld blijven. Andere essentiële diensten die wij verlenen, zoals seksuele en reproductieve zorg, noodhulpdiensten, kraamafdelingen en chirurgische afdelingen, en de behandeling van patiënten met hiv of tbc, zouden onbehandeld blijven. Dit zou een vreselijke impact hebben op de mensen die we verzorgen en zou het aantal sterfgevallen zeker doen toenemen.
In de honderden gezondheidszorgfaciliteiten die Artsen Zonder Grenzen heeft over de hele wereld, zijn onze teams bezig met het invoeren van maatregelen voor infectiebestrijding en het reorganiseren van diensten om besmetting te voorkomen. Zo zijn de consultaties aangepast om een veilige afstand tussen de patiënten te bewaren en zijn de ziekenhuisafdelingen heringericht om voldoende ruimte te laten tussen elk bed. Gezondheidsinstellingen hebben nu aparte patiëntentrajecten om mogelijke COVID-19-patiënten uit de buurt te houden van andere patiënten. In Niger gaan de zorgverleners van Artsen Zonder Grenzen zelf naar de gemeeschappen, in plaats van grote groepen mensen die de gezondheidscentra bezoeken om te worden gecontroleerd op malaria. In Kenia heeft Artsen Zonder Grenzen de manier waarop we mensen met hiv verzorgen, aangepast door patiënten dosissen van drie maanden antiretrovirale medicijnen te geven, zodat ze minder vaak naar gezondheidscentra moeten komen. In Zuid-Afrika zorgen onze teams ervoor dat hiv/tb-patiënten hun medicijnen aan huis krijgen.
Over de hele wereld, van Kameroen en D. R. Congo tot El Salvador, Nigeria, Soedan of Jemen, trainen en ondersteunen teams van Artsen Zonder Grenzen de lokale gezondheidsinstanties op het gebied van preventie en bestrijding van infecties en het opsporen en triage van COVID-19-patiënten om te voorkomen dat gezondheidscentra de pandemie zouden versterken.
"Het voortzetten van onze medische activiteiten in gebieden die al met enorme zorgbehoeften te kampen hebben, is een absolute prioriteit voor Artsen Zonder Grenzen", legt Albert Viñas uit, noodcoördinator van Artsen Zonder Grenzen voor Kameroen. De uitbraak van COVID-19 in Kameroen vormt een extra uitdaging voor een land dat gekenmerkt wordt door geweld en dat honderdduizenden mensen op de vlucht heeft gejaagd. "De inspanningen tegen COVID-19 vereisen extra middelen, personeel en materiaal in een situatie waarin het wereldwijde verkeer van mensen en goederen zeer, zeer moeilijk is geworden. Onze teams werken de klok rond om onze gewone, levensreddende activiteiten in stand te houden en tegelijkertijd te reageren op deze nieuwe uitbraak.”
Helaas zijn enkele projecten opgeschort als gevolg van nieuwe beperkingen rond COVID-19. Zo is het pediatrisch chirurgisch programma van Artsen Zonder Grenzen in Liberia tijdelijk gestopt. Het project werd opgeschort als gevolg van de reisbeperkingen die werden opgelegd om de verspreiding van COVID-19 te beperken. Hierdoor werd het onmogelijk de kinderchirurg die eind maart vertrok, te vervangen. We hebben ook activiteiten die niet van vitaal belang zijn, zoals electieve chirurgie, opgeschort en andere activiteiten gereorganiseerd om de risico's voor patiënten en personeel te beperken. In Pakistan hebben we bijvoorbeeld onze diensten voor de behandeling van cutane leishmaniasis tijdelijk stopgezet om de verspreiding van COVID-19 te voorkomen. In Jordanië blijft het ziekenhuis van Artsen Zonder Grenzen voor reconstructieve chirurgie voor oorlogsgewonden in het Midden-Oosten de 170 aanwezige patiënten verzorgen, maar heeft het voorlopig geen nieuwe opnames meer toegestaan voor chirurgische ingrepen.
Maar ondanks deze beperkingen proberen teams van Artsen Zonder Grenzen in alle landen waar ze opereren manieren te vinden om zoveel mogelijk van ons levensreddende medische werk draaiende te houden, terwijl ze zich aanpassen aan de vele en ernstige uitdagingen die de COVID-19-pandemie met zich meebrengt.