De oorlog in Syrië had in 2015 een triest dieptepunt bereikt. Extreem geweld zoals de double taps eisten niet enkel vele burgerlevens, miljoenen mensen hadden geen andere keus dan op de vlucht te slaan en hun huis achter te laten. Na 5 jaar conflict, zag de wereld de grootste ontheemdencrisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Ondertussen duurde de gruwel voort...
In 2016 ging de belegering van de burgerbevolking door, met intensievere bombardementen en beschietingen. Ook de double taps – waarbij ziekenhuizen, reddingsteams en patiënten als bewust doelwit werden uitgekozen – namen toe. Dichtbevolkte regio’s werden routinematig gebombardeerd en van elke hulp verstoken. Voedsel en gezondheidszorg werden voor veel mensen extreem schaars, vooral voor degenen die op belegerde plekken woonden.
In december heroverde de Syrische regering Oost-Aleppo, maar niet voordat de inwoners de hevigste bombardementen in vijf jaar oorlog hadden moeten doorstaan. Oost-Aleppo werd de gruwelijke belichaming van het Syrische conflict: tijdens de belegering van de stad, werden meerdere ziekenhuizen vernietigd en burgergebieden willekeurig gebombardeerd. Er heerste een totale minachting voor burgerlevens of oorlogsregels. In 2016 boden we volledige of gedeeltelijke steun aan acht ziekenhuizen in Oost-Aleppo. Allemaal werden ze gebombardeerd. In het hele land werden 32 medische faciliteiten die we ondersteunden onder vuur genomen, en dat in maar liefst 71 verschillende incidenten.
Ondertussen hadden meer buurlanden van Syrië hun grenzen gesloten voor vluchtelingen. Duizenden mensen op de vlucht voor de verschrikkelijke bombardementen of straatgevechten zaten nu letterlijk als ratten in de val. Veel mensen die bijvoorbeeld naar Jordanië op weg waren voor levensreddende medische hulp, waren nu aan hun lot overgelaten.
2017 werd het jaar van een belangrijke geopolitieke verandering: de race om grondgebied en controle was ingezet. Na een groot militair offensief op Raqqa verloor IS de controle over grote delen in het noordoosten. De Syrische Democratische Strijdkrachten – met de steun van de VS – wonnen steeds meer terrein. In Raqqa zelf behandelden we honderden oorlogsgewonden. We zagen wonden door bombardementen, maar ook booby traps en onontplofte munitie die bij mensen thuis waren achtergelaten. Intussen begon de Syrische regering ook in het zuiden van het land terrein te winnen in de provincies Dara', Quneitra en Suwayda. Tegen een prijs natuurlijk. Zoals steeds waren ook nu de burgers kind van de rekening, honderdduizenden mensen in de regio’s zaten nu in humanitaire nood na de beschietingen.
Door de verandering in de dynamiek en wissel in de machtsverhoudingen werden onze medische projecten in sommige gebieden ernstig verstoord.
Tussen februari en april beleefde Oost-Ghouta, voorstad van hoofdstad Damascus, een van de zwaarste bombardementen van de oorlog. Ongeveer 2.000 mensen kwamen om het leven tijdens het offensief, dat eindigde toen de Syrische regering de voorstad onder controle kreeg.
Op veel plaatsen, zoals Dara', Oost-Ghouta, Hama en Homs, konden we ons werk en onze steun aan de medische voorzieningen niet voortzetten. Deze gebieden werden namelijk heroverd door de Syrische regering en we hadden nog steeds niet de toestemming gekregen om ook in deze controlegebieden humanitaire hulp te bieden. We breidden daarom onze medische hulp uit in het noorden van het land.
Na de militaire opmars van de Syrische regering in het noordoosten en het zuiden van het land, begonnen we nieuwe golven van ontheemding te zien. Duizenden vluchtten naar Noordwest-Syrië, dat relatief gespaard was gebleven in de gevechten. Zowel voor strijdende partijen als burgers werd een veilige doorgang geboden, meestal naar de provincie Idlib. Intussen kwam in het noordoosten de oorspronkelijke bevolking stilaan terug naar hun huizen. Bij hun terugkeer wachtten hen booby traps en landmijnen, die voor de burgers opzettelijk werden achtergelaten.
In 2019 werd vooral het noorden van Syrië getroffen in de oorlog. In het noordwesten van Syrië rukten de troepen van Syrische regering – met de steun van Rusland - verder op. Tijdens verwoede pogingen om terrein te winnen in het laatste bolwerk van de oppositie, raakten honderdduizenden mensen ontheemd in de provincie Idlib. Daar waar het jaar voordien al duizenden mensen van elders in het land veiligheid hadden gezocht. De meeste ontheemden trokken steeds verder naar het noorden, waar geen drinkbaar water of medische verzorging beschikbaar was. De opties voor deze mensen om veiligheid te zoeken raakten steeds meer uitgeput. Te meer omdat relatief rustige regio’s steeds meer overbevolkt raakten en de humanitaire capaciteiten overstroomd waren geraakt.
In Noordoost-Syrië breidden onze teams in het ontheemdenkamp van Al-Hol ondertussen hun activiteiten uit, na een plotse toestroom van 60.000 nieuwe ontheemden. De meesten van hen afkomstig uit de laatste bolwerken van de IS-groep in het gouvernement Deir Ez-Zor. Ook buurland Turkije mengde zich in de debatten, later op het jaar. In Operatie Peace Spring zette het Turkse Leger een offensief in om de Koerdische troepen – die bepaalde zones in het noordoosten aan de grens met Turkije controleerden – te ontzetten.
Bovenop het voortdurende conflict en de ontheemding ging Syrië in 2019 door haar ergste economische crisis in jaren. De Syrische pond bereikte op de zwarte markt een historisch dieptepunt, waardoor het leven van de mensen zo mogelijk nog moeilijker werd.
2020 begon zoals het jaar voordien eindigde: een groot offensief omsloot de gebieden rond de stad Idlib, in het noordwesten. Duizenden en duizenden mensen zaten in de val tussen de verschillende fronten, in een lus die zich steeds strakker omsloot. Velen van hen waren al ontheemd binnen het gebied en waren in de voorgaande maanden of jaren al meerdere keren voor het conflict gevlucht.
Ook de COVID-19-pandemie bereikte in 2020 Syrië, de crisis bovenop een crisis was compleet. Vier maanden nadat de pandemie officieel was uitgeroepen, drong de ziekte door tot Idlib. De eerste COVID-19-gevallen werden zoals overal tere wereld vastgesteld bij het medisch personeel. Zelfs vóór de uitbraak waren de personele middelen in de gezondheidssector zeer beperkt en moesten ziekenhuizen in de regio vaak medisch personeel delen om open te blijven. Een gigantisch probleem dat doorheen het jaar enkel maar groter zou worden.
Na negen jaar oorlog hing het Syrische gezondheidssysteem in de touwen – of was het letterlijk kapotgeschoten – met beperkte medische voorraden, weinig medisch personeel en gezondheidsvoorzieningen die vaak gesloten waren of niet meer functioneerden.
Tien jaar later is het conflict in Syrië nog niet voorbij en lijdt de bevolking nog steeds. De gevolgen van een gruwelijke oorlog blijven desastreus voor Syriërs in de hele wereld. Momenteel zijn bijna 12 miljoen Syriërs - de helft van de vooroorlogse bevolking - ontheemd, zowel binnen als buiten Syrië. Ongeveer 5,6 miljoen vluchtelingen zijn over de hele wereld verspreid, de meerderheid in Turkije, Libanon, Jordanië, Irak en Egypte. 6,2 miljoen mensen zijn in eigen land ontheemd - het grootste aantal wereldwijd - en de meesten van hen leven in precaire omstandigheden
Een recordaantal van 12,4 miljoen Syriërs - bijna 60% van de bevolking - heeft nu vooral te kampen met voedselcrisis. De economische crisis, jobverlies door COVID-19 én stijgende voedselprijzen hebben de benarde situatie van miljoenen ontheemde Syriërs, die door een decennium van conflict zijn uitgeput, nog verergerd.
