Vergeten crisis #1: gifitige slangenbeten
Interscolaire challenge #youthcares
YOUthcares?
Op deze themapagina vind je meer informatie over de humanitaire uitdagingen die van giftige slangenbeten een vergeten crisis maken, in het kader van onze interscolaire challenge #YOUthCAREs. Wil je toch een andere crisis kiezen waarrond je wil werken of wil je meer info over hoe de challenge in z'n werk gaat? Klik dan hier.
Waarover gaat het?
Bepaalde slangensoorten zijn giftig. In geval van een beet, komt hun gif rechtstreeks in de bloedbaan van het slachtoffer terecht en is dringende hulp van een arts binnen een gezondheidszorgvoorziening vereist. Na een beet van een giftige slang moet het slachtoffer zo snel mogelijk een tegengif of klinische behandeling krijgen. Zo'n klinische behandeling bestaat onder meer uit een intraveneuze behandeling, een bloedtransfusie en in sommige gevallen mechanische beademing. Daarvoor is specifieke medische uitrusting vereist, maar voor heel wat mensen liggen dergelijke voorzieningen ettelijke uren of zelfs dagen stappen van hun thuis verwijderd.
Veel van onze patiënten kunnen ons bijgevolg niet tijdig bereiken, waardoor het risico op amputatie of andere levenslange complicaties toeneemt. Wie een voet of been verliest, heeft het dan weer nog moeilijker om werk te vinden, en een inkomensverlies heeft doorgaans een financiële impact op het hele gezin.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie worden jaarlijks 2.700.000 personen door een giftige slang gebeten. Elk jaar eisen dergelijke slangenbeten meer dan 100.000 levens door een gebrek aan (gepaste) zorg, en liggen ze aan de basis van verminking of levenslange fysieke beperkingen bij 400.000 personen. Ter vergelijking: beten door giftige slangen eisen elk jaar 40 keer meer levens dan landmijnen.
"Haar voet was helemaal dood, er was geen bloedtoevoer meer en haar voet was geïnfecteerd. Haar huid was ook volledig beschadigd tot aan de knie, je je kon de spier zien. Het meisje was pas twaalf jaar oud. Helaas kwam ze, net als zo velen, te laat naar de kliniek. We hadden geen andere keuze dan haar voet te amputeren om haar leven te redden. Gelukkig deed het meisje het goed, maar haar leven zal nooit meer hetzelfde zijn. Het is vreselijk om te zien hoeveel schade slangenbeten hier in Zuid-Soedan aanrichten, maar ik ben in ieder geval blij dat we het leven van het meisje hebben gered. Het wordt hoog tijd dat we slangenbeten op de agenda zetten, zowel door gezondheidsautoriteiten, de farmaceutische industrie als andere actoren. Had ze op tijd de nodige zorg en de nodige medicatie gekregen, had ze vandaag haar voet nog. © Heidi Stromsholt
Hoezo, vergeten crisis?
Giftige slangen komen vrijwel overal ter wereld voor. Ze eisen echter de meeste levens in India, in de arme landen van Sub-Saharaans Afrika, op Nieuw-Guinea en in Latijns-Amerika. Hoewel er ook in Australië heel wat verschillende giftige slangen leven, sterven daar jaarlijks amper 2 personen aan dergelijke beten. In Nieuw-Guinea zijn dat er daarentegen meer dan 1.000 per jaar.
Vooral arme bevolking wordt gebeten
De armste landen blijven het zwaarst getroffen, door een gebrekkige toegang tot gezondheidszorg en doeltreffend tegengif. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie prijken slangenbeten dan ook bovenaan de lijst met meest dodelijke en meest verwaarloosde tropische ziekten.
De overgrote meerderheid van de slachtoffers van slangenbeten leeft in arme, afgelegen gebieden. Het gaat meestal om landbouwers, kinderen of jongeren, of migranten die in het onderbeen gebeten worden. Velen dragen immers geen schoeisel dat hun volledige voet bedekt. De slangen verschuilen zich vooral in het gras en op de velden, maar kunnen ook slecht afgesloten huizen binnendringen.
Kinderen zijn het kwetsbaarst voor slangenbeten. Doordat zij kleiner zijn, kan zelfs een lage dosis slangengif al dodelijk zijn. Zij lopen ook een groter risico op een beet dan volwassenen, aangezien zij vaker blootsvoets lopen en vaak spelen in het struikgewas. Ze worden overigens vaker gebeten in het gezicht, aan het hoofd, in de nek of aan de handen, waar de bloedcirculatie groter is.
Tegengif vaak erg duur...
Tegengif wordt vaak geproduceerd met behulp van dieren, doorgaans paarden. Het gif wordt in de bloedbaan van het paard geïnjecteerd, opdat het dier antistoffen zou produceren. Die antistoffen worden vervolgens geëxtraheerd en aan de patiënten toegediend. Dit proces vergt veel tijd. Het kan soms maanden duren vooraleer het tegengif klaar is voor gebruik bij de patiënt.
Bovendien is het tegengif vaak te duur voor arme bevolkingsgroepen. In Zuid-Soedan kan een behandeling met tegengif tot twee jaarlonen kosten. Uit een enquête uit 2010 blijkt dat amper 2 % van de slachtoffers van slangenbeten in Sub-Saharaans Afrikaanse landen toegang heeft tot een gepaste behandeling. Arme bevolkingsgroepen kunnen doorgaans alleen goedkopere, alternatieve behandelingen betalen, die minder goede resultaten opleveren. Daardoor kan argwaan tegenover medische hulp ontstaan, en sommige patiënten verkiezen bijgevolg de hulp van lokale genezers, hoewel slangenbeten vooral gespecialiseerde, professionele zorgen vereisen.
... en weinig interesse van farmabedrijven
Het is van cruciaal belang dat farmaceutische bedrijven onderzoek blijven voeren en nieuwe methodes ontwikkelen om doeltreffend en betaalbaar tegengif te produceren. Alleen is de armste bevolking voor de farmaceutische industrie geen lucratieve doelgroep. Bovendien ligt de vraag naar tegengifbehandelingen in hun ogen niet hoog genoeg, en zien ze bijgevolg geen reden om onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten te voeren voor beter tegengif. De voorbije jaren hebben verscheidene farmaceutische bedrijven zich teruggetrokken van de markt en hebben ze hun productie van tegengif stilgelegd, hoewel deze middelen voor de zwaarst getroffen gebieden van groot belang blijven. Er zijn tegenwoordig amper nog actoren actief in de ontwikkeling van nieuw tegengif.
In mei vorig jaar kwam de Wereldgezondheidsorganisatie met een nieuwe - en langverwachte - strategie in de strijd tegen overlijdens en letsels als gevolg van slangenbeten. Een goed begin, al moet de politieke en financiële ondersteuning van de projecten van overheden en andere actoren op het terrein nu spoedig volgen opdat er minder personen zouden lijden en sterven.
waar behandelen we slachtoffers van slangenbeten?
Artsen Zonder Grenzen biedt vooral in Sub-Saharaans Afrikaanse landen en in het Midden-Oosten behandelingen voor slangenbeten. In 2017 behandelden we meer dan 3000 slachtoffers van slangenbeten. Ongeveer de helft van hen had een tegengif nodig. In Ethiopië alleen al behandelden we maandelijks zo'n 157 patiënten met slangenbeten. De meeste van onze patiënten met slangenbeten zijn afkomstig uit de Centraal-Afrikaanse Republiek, Zuid-Soedan, Ethiopië en Jemen. Maar ook in Tanzania, Kenia, Kameroen, Soedan en Sierra Leone behandelen we talloze personen. Naast de behandeling van slangenbeten doen we ook aan gezondheidspromotie om inwoners van risicogebieden te informeren over het belang van een behandeling, en waar ze daarvoor terechtkunnen.
Bekijk meer video's
De interventie van onze herpetologist dokter Ulrich Kuch in Zuid-Soedan:
Deze families in Kenia werden hard getroffen door de gevolgen van slangenbeten:
Nyandeng werd gebeten door een slang in Agok, Zuid-Soedan: