Noord-Kivu: gezondheidssituatie verslechtert door geweld

De voorbije maanden hebben nieuwe golven van geweld in de provincie Noord-Kivu in de Democratische Republiek Congo, een massale volksverhuizing op gang gebracht bij een reeds verzwakte burgerbevolking. Artsen Zonder Grenzen beheert momenteel 7 projecten in de provincie Noord-Kivu, met een totaal van 475 Congolese en 45 internationale AZG-personeelsleden. Deze teams zijn gebaseerd in de ziekenhuizen van de steden Rutshuru (100 km ten noorden van Goma) en Masisi (80 km ten westen van Goma). Ze verstrekken basisgezondheidszorg, verzorgen oorlogsgewonden en brengen voedselhulp tot bij de allerarmsten.

Bij de laatste gevechten in deze oostelijke provincie, op 19 en 21 oktober, zijn tienduizenden Congolese burgers de conflictgebieden ontvlucht op zoek naar veiligheid, en hebben velen zich gevestigd rond de stad Rutshuru. In dezelfde periode zag AZG een sterke stijging van het aantal patiënten in het ziekenhuis van Rutshuru, dat 200 bedden telt.
“De burgerbevolking van Noord-Kivu gaat door een nieuwe episode van de aanhoudende oorlog,” zegt Jane Coyne, AZG-landverantwoordelijke in Noord-Kivu. “De mensen worden uit hun huizen gedreven, hun levensomstandigheden zijn verschrikkelijk, er is beperkte toegang tot hun velden voor voedsel en ze lopen een verhoogd risico op gezondheidsproblemen. In deze context zullen de medische noden van de gevluchte en de plaatselijke bevolking alleen maar toenemen. De gevechten beperken de toegang tot gezondheidsdiensten op een moment waarop ze heel erg nodig zijn.”
Rutshuru: meer opnames in oktober
In Rutshuru beheert AZG sinds augustus 2005 een ziekenhuis met 200 bedden. AZG biedt spoedchirurgie en medische zorg, pediatrie en gespecialiseerde zorg voor slachtoffers van seksueel geweld. De voorbije weken nam het aantal patiënten sterk toe in het AZG-ziekenhuis.
“Het aantal opnames via onze spoedafdeling steeg van gemiddeld 155 per week naar 236 in de derde week van oktober. Dat is een toename van 50%,” zegt Augustin Augier, projectcoördinator in Rutshuru. Nochtans is het moeilijk om een direct verband te leggen tussen de stijging van het aantal gevallen en de jongste toestroom van ontheemden. “Toch maken we ons zorgen over verschillende groepen mensen die door de recente gevechten volledig werden afgesneden van alle hulp.” In oktober 2007 werden 330 chirurgische ingrepen uitgevoerd, tegenover een maandgemiddelde van 220 in januari 2007.
Terwijl de gevechten de mensen op de vlucht jagen, eisen gewone ziektes een zware tol bij de ontheemde bevolking. Meer dan de helft van de patiënten die worden opgenomen in het ziekenhuis van Rutshuru, lijdt aan acute malaria. Deze dodelijke, maar gemakkelijk te genezen infectieziekte is de belangrijkste doodsoorzaak bij kinderen in de pediatrie. Ook infecties van de bovenste luchtwegen (zoals longontsteking), ondervoeding, diarree en verloskundige complicaties komen vaak voor.
“De sterfte in Noord-Kivu houdt nauw verband met een lage immuniteit bij de bevolking die lijdt onder de slechte voeding, verschrikkelijke levensomstandigheden en amper toegang tot medische zorg,” zegt Dr. Maria Guevara, medisch coördinator voor AZG in Noord-Kivu. “Een medische indicatie hiervoor is het hoge aantal patiënten met chronische bloedarmoede. Deze patiënten moeten het hoofd bieden aan ziekten als malaria of andere aandoeningen – luchtweginfecties of diarree. Hun immuunsysteem is dikwijls te zwak en hun toestand wordt ernstiger en vaak fataal, zeker bij kinderen jonger dan vijf.”
Mobiele klinieken en steun aan gezondheidscentra
Veel ontheemden leven in het bos, zonder geschikt onderdak, zonder water, zonder gezondheidszorg, zonder voedsel en in voortdurende onveiligheid. De mensen zijn dikwijls te bang om naar de gezondheidscentra te gaan en vele klinieken zijn gesloten omdat ook het personeel op de vlucht is voor het geweld.
Om deze duizenden ontheemden te helpen, heeft AZG medische teams gestuurd om mobiele klinieken op te zetten in scholen en verlaten gezondheidscentra, maar ook in tenten. “De mobiele klinieken verstrekken basisgezondheidszorg, maar kunnen ernstige gevallen ook doorverwijzen naar het ziekenhuis, waar ze meer geschikte zorg krijgen,” legt Coyne uit. “Door de onveiligheid is het echter erg moeilijk om de meest getroffen zones te bereiken. De mobiele teams van AZG verrichtten al meer dan 2000 consultaties in Kabaya, Kinyandoni, Rugare, Katale en Karembi.”
Als gevolg van de gevechten werden vele gezondheidscentra gesloten omdat het medisch personeel gevlucht was of omdat de medicijnen uitgeput waren. Sinds begin september werkte AZG daarom mee aan de heropening van drie gezondheidscentra in de gezondheidszones van Binza, die sinds februari waren gesloten. In Buramba, Katwiguru en Kiseguru verrichte AZG tot nog toe 5800 consultaties.
Masisi: oorlogsslachtoffers, seksueel geweld en ondervoeding
Sinds augustus werkt AZG ook in het ziekenhuis van Masisi en ondersteunt er een gezondheidscentrum nabij het ziekenhuis. In Masisi leven zo’n 24.000 vluchtelingen in onzekere omstandigheden. AZG richt zich vooral op oorlogschirurgie, op verloskundige spoedchirurgie, maar ook op de behandeling van slachtoffers van seksueel geweld en op ondervoeding bij kinderen. Naast deze urgentieactiviteiten, worden elke dag zo’n 150 consultaties verricht, voornamelijk voor luchtweginfecties, malaria en diarree, allemaal aandoeningen die rechtstreeks verband houden met het conflict dat woedt in de provincie Noord-Kivu.
Tijdens het tweede weekend van november werd AZG dringend naar Lushebere geroepen, op 15 km van Masisi. Verschillende burgers hadden kogelwonden opgelopen. AZG bracht zes gewonden over naar het ziekenhuis van Masisi. Het medisch team van AZG, bestaande uit verpleegkundigen, een anesthesist en een chirurg, heeft de dringendste zorgen toegediend aan deze mensen.
Tegelijk breidt AZG in Masisi haar activiteiten uit voor de behandeling van slachtoffers van seksueel geweld. “We zullen de bevolking van Masisi zelf sensibiliseren, maar ook de inwoners van de plaatsen waar we ambulant aanwezig zijn”, legt Philippe Havet uit, AZG-coördinator in Masisi. “Het doel is zoveel mogelijk vrouwelijke slachtoffers van seksueel geweld te overtuigen zich te laten behandelen in het ziekenhuis van Masisi of in een ander gezondheidscentrum, wanneer de afstand of de onveiligheid het slachtoffer niet toelaten om naar Masisi te komen.”
In oktober wees een onderzoek in Masisi bij de kinderen jonger dan vijf uit dat 10% van hen ondervoed is. AZG is daarom gestart met een ambulant voedingsprogramma dat zich richt op een doelgroep van 1200 erg kwetsbare kinderen. Tegelijk beheert een partner-ngo in het ziekenhuis van Masisi een Therapeutisch Voedingscentrum met 40 bedden. Er worden kinderen verzorgd die lijden aan ernstige ondervoeding. Het geweld in de regio heeft de onzekere voedingssituatie van de bevolking nog verergerd. Duizenden ontheemden leven in kampen of bij familie, met zeer beperkte middelen. De onveiligheid en de angst verhinderen de bevolking op de velden te werken.
In Masisi behandelt AZG matig ondervoede kinderen die wekelijks een voorraad Plumpy Nut mee naar huis krijgen, een kant-en-klaar therapeutisch voedingsmiddel. Ook in Buguri, op 19 km van Masisi, startte AZG met een ambulant voedingsprogramma waar ze twee keer per week naartoe gaat.
Van de 1042 kinderen die tot nu toe werden geëvalueerd, zijn er 42 ernstig en 196 matig ondervoed. Ze krijgen de nodige therapeutische voeding. Ook hun familie krijgt voedselhulp. De algemene evolutie en de gewichtstoename van deze kinderen worden van nabij gevolgd door het medisch team van AZG, dat ook in Mushaki en Lushebere van start ging met de behandeling van ondervoede kinderen. In Lushebere werden op de eerste dag van de mobiele consultaties niet minder dan 140 kinderen onderzocht. 16 kinderen waren ernstig en 10 matig ondervoed. Zij zijn gestart met een nutritionele behandeling.
AZG werkt in de Democratische Republiek Congo sinds 1981.