Hoeveel vrouwen er sterven? We weten het niet.

"Hier in ons ziekenhuis in Abéché, een regionaal referentieziekenhuis, krijgen wij soms vrouwen binnen die van zeer ver komen, tot "Fada", meer dan 500 kilometer verderop, en dan weten we met zekerheid dat het om een spoedgeval gaat. Voor elke vrouw die hier geraakt, zijn er vele anderen die in hun dorp blijven of die tijdens een eindeloze bevalling sterven! Hoeveel het er zijn, weten we niet. Dit geeft een idee van de gebrekkige voorzieningen van het land op vlak van gezondheid en de nog beperkte rol van de dorpsvroedvrouwen."

Mevrouw Fatime Mahamat Malloum is vroedvrouw. Sinds tien jaar werkt ze op de kraamafdeling van het regionale ziekenhuis van Abéché, waar ze nu verantwoordelijk is voor de verloskamer. Tijdens de uitoefening van haar beroep, krijgt zij heel vaak te maken met vrouwen met obstetrische fistels.
Het is dus als betrokken gezondheidswerkster, maar ook als Tsjadische vrouw die dicht bij het leven van haar landgenoten staat, dat zij met ons de moeilijkheden en drama's deelt die veel vrouwen meemaken tijdens de bevalling, met name in het oosten van Tsjaad. Wat de traditionele vroedvrouwen betreft, is er volgens haar nog veel werk om ervoor te zorgen dat zij deze vrouwen echt kunnen helpen.

Wat is de oorzaak van deze obstetrische fistels?
"De problemen na een moeilijke en zware bevalling, in medisch jargon een dystocische bevalling, zijn zeer veelvuldig hier in het oosten van Tsjaad, waar de meisjes heel jong huwen, vaak nog voor ze volgroeid zijn.

Deze erg jonge vrouwen worden bovendien niet medisch gevolgd en slechts een zeer gering percentage van hen bevalt in het bijzijn van een medisch opgeleid persoon. Vaak komen zij in hun dorpen, bijgestaan door lokale vroedvrouwen, in een eindeloze bevalling terecht. Vrouwen die hier aankomen na vier of vijf dagen arbeid zijn geen uitzondering, maar helaas eindigt dit vaak met de dood van het kind en zelfs van de moeder. Veel van de vrouwen die deze vreselijke beproeving overleven, blijven daarna gehandicapt door de opgelopen fistels. Een fistel is een opening in de vaginawand, waardoor er urine of uitwerpselen naar buiten lekken.

De afstand van de gezondheidscentra – soms moeten er tientallen en tientallen kilometers over hobbelige wegen worden afgelegd om er een te vinden –, de kostprijs van het vervoer maar vooral het feit dat de mannen, die de beslissingen nemen, niet willen begrijpen dat hun jonge echtgenoten medisch moeten worden begeleid tijdens hun zwangerschap, verklaren deze situatie.
De vrouw van haar kant is soms wel geïnformeerd, maar heeft in onze traditionele samenleving geen beslissingsmacht. Erger nog, zolang de man bij het aanslepen van de bevalling niet beslist haar naar het gezondheidscentrum te brengen, zal zij niets zeggen. Wanneer de beslissing dan uiteindelijk genomen wordt, is het vaak al te laat. De wachttijden stapelen zich immers op: wachten op vervoer, in het gezondheidscentrum wachten op een dokter als er al een is... en het resultaat laat zich raden, een dood kind en een vrouw die soms gehandicapt en altijd getraumatiseerd is, zelfs als zij het niet toont."

Kunnen de traditionele vroedvrouwen de situatie wel verbeteren, gezien het kleine aantal medische centra?
"Het klopt dat de traditionele vroedvrouwen in de dorpen veel gezag hebben. Ze worden zeer gerespecteerd en als zij iets zeggen, accepteren de mannen dat. Zij hebben dus de mogelijkheid hen te beïnvloeden. Maar vaak doen ze dat niet. Er zijn er die vrouwen thuis houden die al twee, drie, vier of zelfs vijf dagen in arbeid zijn. Zelfs als het hoofdje is ingesloten of wanneer de vrouw al een paar dagen haar urine heeft opgehouden en vreselijk lijdt, wachten zij af."
Wat kan AZG daaraan doen?
"We hebben opleidingen georganiseerd waarbij wij hen leren wat de belangrijkste alarmsignalen zijn, waarbij wij uitleggen dat wanneer zij bepaalde symptomen opmerken, zij de vrouw tijdig moeten doorverwijzen. Bijvoorbeeld een vrouw van minder dan een meter vijftig, of een vrouw die hinkt, of een vrouw met oedemen aan de onderste ledematen, of als het gaat om zeer jonge vrouwen die absoluut in een gezondheidsinfrastructuur moeten bevallen waar er een operatiekwartier is.
Ondanks de opleidingen, ondanks de follow-up die we doen in de dorpen, proberen de traditionele vroedvrouwen nog altijd iets te doen. Wanneer zij de vrouw naar hier brengen, is dat bijna altijd in een rampzalige toestand! De dorpsvroedvrouw krijgt namelijk iets van de familie van de jonge moeder. Als de traditionele vroedvrouwen vragen om alle bevallingen in gezondheidscentra te laten plaatsvinden, zien ze hun sociale rol inkrimpen en verliezen ze het weinige geld dat ze van de families van de jonge moeders krijgen."
Wat dan? Wat moeten we doen om ervoor te zorgen dat de dorpsvroedvrouwen de vrouwen doorsturen naar de gezondheidsstructuren?
"De vraag blijft, en wij stellen antwoorden voor die rekening houden met de realiteit, maar die desondanks niet gemakkelijk uit te voeren zijn, omdat er middelen voor nodig zijn. Om haar rol als doorverwijspunt naar de gezondheidsstructuren te waarderen, zouden we een vroedvrouw bijvoorbeeld kunnen belonen met een geschenk in natura wanneer zij een bepaald aantal vrouwen voor de prenatale consultatie en voor de bevalling naar een gezondheidsstructuur doorstuurt. Dat is wat wij hebben voorgesteld, maar tot nog toe is het echt heel moeilijk om door de overheid gehoord te worden.
Voor het ministerie van Volksgezondheid mogen de traditionele vroedvrouwen zeer eenvoudige bevallingen doen. Dat is waarvoor zij zijn opgeleid en dat is wat de overheid van hen verwacht. Men is echter niet van plan hen middelen ter beschikking te stellen om hen ertoe aan te zetten de vrouw naar het gezondheidscentrum door te verwijzen wanneer zij een probleem hebben vastgesteld, zelfs vóór de bevalling, zoals een bloeding of andere verontrustende tekenen.
Dat verklaart waarom hier in Tsjaad veel vrouwen een obstetrische fistel oplopen, die het gevolg is van een geblokkeerde arbeid. Dankzij de hulporganisaties worden er een aantal van hen geopereerd. Maar velen staan nog op de wachtlijst en als er niets verandert, zullen er nog veel op deze lijst bijkomen."