Gedwongen hervestiging vergroot trauma voor ontheemden in townships

Artsen Zonder Grenzen trok vandaag aan de alarmbel wegens de gedwongen hervestiging van de mensen die bij het recente geweld in Johannesburg hun huizen zijn ontvlucht.

Na drie lange weken in onaanvaardbare omstandigheden, worden de ontheemden nu door de Zuid-Afrikaanse overheid overgebracht naar sites die hier niet op voorbereid zijn en die bovendien geen veiligheid kunnen bieden. Informatie over hun rechten of mogelijkheden krijgen deze mensen niet.
“Onze patiënten kregen het al erg te verduren door het geweld en de afschuwelijke omstandigheden van hun ontheemding”, aldus AZG-verpleegkundige Bianca Tolboom. “Ze hebben het gevoel als dieren te worden behandeld: ze krijgen geen informatie over waar ze heen worden gebracht, over hoe lang ze er zullen blijven en wat er daarna met ze zal gebeuren. Ze krijgen dus de kans niet een geïnformeerde beslissing te nemen. Deze onzekerheid verergert enkel nog hun traumatische ervaring.”

De voorbereiding van de sites voor de verplaatsing begon op zaterdag, drie weken na de eerste uitbarsting van geweld in Johannesburg. Hoewel de humanitaire actoren hun bezorgdheid over de toestand van de locaties en het tijdschema hadden geuit, ging de hervestiging toch op zondag 1 juni van start. De ontheemden genieten geen echte bewegingsvrijheid: ze hebben de keuze tussen verhuizen naar ongeschikte sites of terugkeren naar hun land van oorsprong, waar vaak politieke onrust heerst.  Bovendien zijn de sites momenteel niet geschikt om de ontheemden op te vangen: aan basisvoorwaarden als onderdak, water en sanitair is niet voldaan en de veiligheid is verre van gegarandeerd.

“Een van de sites is een stoffig afvalterrein van een mijn. Deze site in het bijzonder zal hun gezondheid allesbehalve ten goede komen, vooral niet voor degenen die al lijden aan infecties van de luchtwegen, de meest gestelde diagnose bij onze patiënten. Er zijn te weinig latrines, de tenten staan te dicht bijeen en de steile hellingen maken het gebied onveilig voor kinderen”, benadrukte Rachel Cohen, AZG-landverantwoordelijke in Zuid-Afrika. “We zagen gezinnen die uit elkaar werden gehaald en we hoorden veel verhalen over intimidatie door de ingehuurde beveiligingsorganisaties die de ontheemden moeten “beschermen”. De mensen voelen zich gevangen. Ze kunnen geen kant op en hebben het gevoel dat niemand hen beschermt, zelfs niet het VN-Hoogcommissariaat voor de Vluchtelingen.”

AZG maakt zich zorgen, want onze patiënten vertellen dat heel wat door het geweld getroffen Zimbabwanen zich de voorbije weken ergens in Zuid-Afrika hebben verscholen. De ervaring van de teams van AZG, die sinds 2007 projecten voor de Zimbabwanen leiden in Johannesburg en Musina (aan de grens met Zimbabwe), leert ons dat niet erkende vluchtelingen geen hulp zoeken uit angst uitgewezen te worden. Deze groep mensen heeft geen wettelijke status, wat een enorme impact heeft op hun toegang tot gezondheidszorg, en waardoor ze nog kwetsbaarder worden.  

Onmiddellijk na de gewelduitbarstingen in Johannesburg, leverde AZG medische noodhulp aan de ontheemden. De weken daarna trokken mobiele AZG-teams regelmatig naar 15 sites, behandelden ze ruim 2.500 patiënten en deelden ze dekens, hygiënekits en plastiek zeilen uit op de plaatsen met de hoogste noden.

AZG is sinds 1999 aanwezig in Zuid-Afrika en biedt er allesomvattende verzorging en behandeling voor HIV en tbc in Khayelitsha, Kaapstad en Lusikisiki (provincie Oostkaap). Sinds december 2007 werkt AZG ook in centraal Johannesburg en in Musina (aan de grens met Zimbabwe) om medische bijstand te verlenen aan de Zimbabwanen die in Zuid-Afrika hun toevlucht hebben gezocht. Na het recente geweld en onlusten, biedt AZG hulp aan de getroffen bevolking in Kaapstad en Johannesburg.