Vluchtelingen en migranten in Libië

Vorige week zijn bij een schipbreuk voor de kust van Libië meer dan honderd mensen verdronken. Dat hebben overlevenden van de ramp verteld aan de teams van Artsen Zonder Grenzen die in Libië aan het werk zijn. De overlevenden werden op zondag 2 september aan land gebracht door de Libische kustwacht en overgebracht naar een detentiecentrum dat onder controle staat van de Libische autoriteiten in Khoms, een kuststad 120 km ten oosten van Tripoli. Artsen Zonder Grenzen heeft meteen nadat ze aan wal waren gebracht, medische noodhulp verleend. 

Getuigenissen vanuit de centra

Volgens de informatie die Artsen Zonder Grenzen heeft ontvangen zouden in de vroege ochtend van zaterdag 1 september twee opblaasbare boten uit Libië vertrokken zijn. Elke boot had iets meer dan 160 mensen aan boord. De opvarenden hadden verschillende nationaliteiten: Soedanezen, Malinezen, Nigerianen, Kameroeners, Ghanezen, Libiërs, Algerijnen en Egyptenaren. Enkele van de overlevenden doen hun verhaal.

Terug naar libië

Mensen die op de Middellandse Zee onderschept worden en naar Libië worden teruggebracht, worden opgesloten. Dat is de gebruikelijke procedure. Op dit moment zijn de meeste mensen die in detentiecentra zitten, mensen die op zee zijn onderschept. Daardoor is de overbevolking in de centra nog toegenomen, de gevangenen zitten op elkaar gepakt en de toch al zo erbarmelijke omstandigheden zijn nog erger geworden. In de voorbije maanden is de situatie duidelijk verslechterd en dat heeft ook gevolgen op de fysieke en de psychische gezondheid van de mensen die in beroerde hygiënische omstandigheden opgesloten zitten en slechts beperkte toegang hebben tot water en gezondheidszorg.

Zoveel vluchtelingen en migranten heeft de Libische kustwacht, met steun van de Europese Unie, tussen 1 januari en 30 augustus 2018 op zee onderschept en naar Libië teruggebracht.

Levensbelangrijke medische zorg

Als onderdeel van haar activiteiten in detentiecentra volgt Artsen Zonder Grenzen deze vluchtelingen en migranten op nadat ze opgesloten zijn. Ook tal van zwangere vrouwen, kinderen en zuigelingen, mensen met zware brandwonden (chemische brandwonden veroorzaakt door contact met lekkende motorbrandstof) en mensen met ernstige gezondheidsproblemen worden opgesloten.

‘Ons medisch team was verschillende uren na elkaar druk in de weer om zorg te verstrekken aan de overlevenden die er medisch gezien het ergst aan toe waren’, vertelt Jai Defranciscis, een verpleegster die werkt in Misrata, in het noordwesten van Libië. ‘We hebben 18 medische noodgevallen kunnen behandelen, waarvan 9 mensen met ernstige chemische brandwonden (tot 75% van het lichaam was verbrand). We hebben één persoon in bijzonder kritieke toestand naar het ziekenhuis overgebracht: zonder snelle toegang tot intensieve zorg in een ziekenhuis zou die persoon wellicht gestorven zijn.’

Met pijn, getraumatiseerd en zonder ander alternatief dan willekeurige opsluiting

‘We zijn bijzonder ongerust over onze patiënten: hoe kunnen ze genezen als ze opgesloten zitten in cellen waar de hygiënische omstandigheden erbarmelijk zijn en ze op dekens of matrassen op de blote vloer moeten slapen? Voor slachtoffers met ernstige brandwonden is in zulke omstandigheden slapen bijzonder pijnlijk. Sommigen kunnen zitten noch lopen’, vervolgt Jai Defranciscis haar relaas. ‘Onze teams zien hoe patiënten ernstige luchtwegeninfecties ontwikkelen, longontstekingen bijvoorbeeld, omdat ze urenlang in het water hebben gelegen.’ De gevangenen hebben slechts beperkte toegang tot drinkwater en voldoende voeding. Dat vertraagt of verhindert hun genezing en hun gezondheidstoestand wordt juist nog slechter.

Veel overlevenden rouwen om het verlies van dierbaren die ze bij de schipbreuk hebben verloren. Ze hebben op zee de hel meegemaakt, een bijzonder traumatische ervaring, bovenop alle gevaren die ze al gelopen hebben tijdens hun tocht naar en in Libië. In plaats van de nodige hulp te krijgen, worden die vluchtelingen en migranten gearresteerd en vastgehouden in erbarmelijke omstandigheden, zonder enige bijstand, mogelijkheid tot wettelijke rechtsmiddelen of legale alternatieven.

BIJ DIE GEDETINEERDEN ZITTEN OOK ERKENDE ASIELZOEKERS

Artsen Zonder Grenzen heeft in de detentiecentra asielzoekers en vluchtelingen ontmoet die geregistreerd of erkend zijn door de UNHCR in Libië of een ander land. Hun toekomst ziet er bijzonder somber uit: het evacuatieplan van de UNHCR om hen vanuit Libië naar Niger over te brengen en ze in een veilig derde land te vestigen ligt al maanden stil. Dat plan werd ingevoerd na de wereldwijde verontwaardiging over de beelden waarop migranten als slaaf werden verkocht. Asielzoekers en vluchtelingen in Libië hebben nu af te rekenen met langdurige willekeurige detentie en worden blootgesteld aan mensenhandel, waarbij criminele netwerken vaak de enige mogelijke optie zijn voor degenen die hun weg willen voortzetten op zoek naar een veilig bestaan.

DOOR HET GEWELD IN TRIPOLI LOPEN ZE NOG MEER GEVAAR

Op 26 augustus zijn in Tripoli gewelddadige gevechten uitgebroken en dat heeft de al zo beroerde situatie van de 8000 vluchtelingen, asielaanvragers en migranten die er vastzitten in de detentiecentra alleen maar erger gemaakt. Die conflicten hebben een doorslaggevende rol gespeeld bij de ontsnapping van een deel van de mensen die aan boord waren van de boten die op 1 september de oversteek wilden maken.

Artsen Zonder Grenzen benadrukt nogmaals dat Libië niet als een veilig land kan worden beschouwd en herhaalt zijn oproep om een einde te maken aan de willekeurige opsluiting van vluchtelingen en migranten in dat land, en om alles in het werk te stellen om die mensen te evacueren, want ze verkeren echt in gevaar.

Artsen Zonder Grenzen vraagt vooral:

• dat de UNHCR en de regeringen van zogenaamd ‘veilige’ landen de evacuatie van vluchtelingen en asielaanvragers snel organiseren;
• dat de IOM en de landen van herkomst de procedures voor vrijwillige terugkeer versnellen;
• dat de Europese Unie en de Libische autoriteiten stoppen met op de Middellandse Zee vluchtelingen en migranten, die Libië proberen te ontvluchten, te onderscheppen en hen naar Libië terug te sturen, om zo het aantal vluchtelingen en migranten dat in Europa aankomt, te verminderen.