Van de Griekse eilanden tot in België: de geplande vernieling van het asielrecht
Ons team ontmoette onlangs Ahmed, een man die zijn land in oorlog ontvluchtte, de horror van de Griekse vluchtelingenkampen overleefde en de bijkomende stress van een onzeker leven in ballingschap trotseerde. Maar vandaag is zijn grootste bron van angst de complexiteit van de Europese bureaucratie. Het laatste nieuwe obstakel op zijn tocht: Ahmed is niet welkom in de Belgische opvangcentra en moet elke dag opnieuw een slaapplek vinden. Welkom in België.
"Misbruikers van de Belgische generositeit"
Ahmed is lang niet de enige. De instructies die staatssecretaris voor Asiel en Migratie Maggie De Block aan Fedasil gaf, ontzeggen deze mensen opvang terwijl ze bezig zijn met hun asielaanvraag. Deze maatregelen sluiten het recht op opvang uit voor diegenen die, volgens het Dublinakkoord, niet binnen de deadline teruggestuurd werden naar het eerste land van asielaanvraag, en die al in een ander EU-land internationale bescherming kregen. Met die maatregelen wil men het verzadigingsprobleem van het netwerk aanpakken. De geviseerde mensen werden beschreven als “misbruikers van de Belgische generositeit”. De realiteit van onze teams in België, Italië en Griekenland ligt echter ver van het beeld dat door Maggie De Block opgehangen wordt. Daarom ging Artsen Zonder Grenzen samen met andere humanitaire organisaties naar de Raad van State, om de herroeping van deze maatregelen te eisen.
In 2015 zagen we een miljoen vluchtelingen en migranten arriveren in Europa, waarvan de meerderheid afkomstig was uit oorlogsgebieden als Syrië en Afghanistan. Artsen Zonder Grenzen bood humanitaire en medische hulp aan in hun landen van oorsprong, transit en bestemming, waaronder ook België. De politieke en menselijke crisis die volgde, legde het duidelijke gebrek aan voorbereiding en de grote tekortkomingen van de migratiepolitiek in Europa bloot. Niet op zijn minst die van het Dublinakkoord, dat beslist welk land verantwoordelijk is voor het onderzoek van de asielaanvraag. De aankomstlanden zoals Griekenland en Italië – die volgens Dublin de grootste verantwoordelijkheid hebben om de meerderheid van de asielaanvragen de behandelen – zagen hun asiel- en opvangsysteem overspoeld worden door het aantal aankomsten. Ondanks de kritieken wordt het Dublinakkoord niet verder in vraag gesteld en verslechtert het huidige afschrikbeleid, met detentie aan de grenzen, enkel de reeds onmenselijke situatie.
Terug naar Griekenland of Italië?
Op het Griekse eiland Lesbos, verblijven nu 19.500 personen in onwaardige omstandigheden in de “hotspot” van Moria – een transitkamp gecreëerd door de EU met een maximumcapaciteit van 3.500. De situatie ziet er enorm veel guurder uit dan in 2015. De helft van de kampbewoners zijn vrouwen en kinderen, die strijden om een beetje menselijkheid te bewaren in de overvolle tentjes. Sinds de EU-Turkijedeal, werd asiel aanvragen op de Griekse eilanden een helse rit in een administratief doolhof, ontworpen om aanvragen uit te sluiten en te ontmoedigen. In Athene is de situatie nauwelijks beter. De meerderheid van de patiënten in ons ziekenhuis voor slachtoffers van foltering, vertelt dat ze in precaire en schrikbarende omstandigheden leven, ook in de overheidskampen. Velen onder hen hebben geen veilige opvang, wat een zware impact op hun mentale gezondheid heeft.
In Italië, een ander land van terugkeer volgens het Dublinakkoord, kampen vluchtelingen en asielaanvragers met dezelfde problemen. Er worden steeds minder middelen toegewezen aan het opvangsysteem, dat een efficiënter en sneller registratieproces zou kunnen garanderen voor kwetsbare mensen en hen zo de opvangvoorwaarden zou kunnen bieden waarop ze recht hebben. Eenmaal erkend vluchteling, belanden er zelfs velen op straat, zonder hulp om te integreren.
Van Griekenland naar Italië, langs België, komen asielzoekers terecht in een helse neerwaartse spiraal, die hun rechten systematisch afpakt. We kunnen immers niet zeggen dat een asielaanvraag oprecht behandeld wordt, wanneer de opvang uitblijft. De recente maatregelen zorgen ervoor dat mensen die nood hebben aan bescherming, zich verplicht zien hun asielaanvraag los te laten. Vandaag, terwijl andere Europese landen overlevenden op de Middellandse zee en bepaalde asielzoekers uit Griekenland opvangen, blijft België opnieuw de traagste van de klas. Het is een logica die de slachtoffers opnieuw afstraft, door het falen van de staat. België kan zijn ogen blijven sluiten, de asielzoekers zullen niet verdwijnen. Hun vlucht zal enkel nog langer zijn, hun kwetsbaarheid des te groter.