De strijd tegen hiv en tuberculose is op een kritiek punt beland
Voor het eerst in tien jaar zijn in 2018 de internationale en nationale fondsen voor de bestrijding van hiv en tuberculose gedaald. De druk op de landen die met deze epidemieën te maken hebben neemt daardoor toe. Deze week verzamelen de donors van het Wereldfonds ter bestrijding van hiv/aids, malaria en tuberculose de Franse stad Lyon om de fondsen voor de komende drie jaar in te vullen. In haar rapport waarschuwt Artsen Zonder Grenzen voor de huidige daling in die fondsen en de impact daarvan op patiënten.
"Ik leef al 15 jaar met hiv", zegt Laetitia uit de Centraal-Afrikaanse Republiek. "Dat ik vandaag nog steeds in goede gezondheid ben, is te danken aan mijn antiretrovirale behandeling. Maar sinds een paar maanden hebben we geen medicijnen meer. We weten niet hoe we zullen overleven. We weten het gewoon niet ..."
Laetitia, 32, is slechts één van de vele patiënten die te maken hebben met de uitdagingen om hiv te behandelen of te voorkomen. De Centraal-Afrikaanse Republiek krijgt, net als veel andere landen, niet genoeg internationale steun om de ziekte aan te pakken, ook binnenlands is het moeilijk om meer middelen te mobiliseren. In de greep van gewapende conflicten en met enorme humanitaire behoeften, blijft de Centraal-Afrikaanse Republiek één van de armste landen ter wereld.
"De recente wereldwijde neerwaartse spiraal in de financiering komt op een kritiek moment voor de respons op hiv en tuberculose", zegt Dokter Mit Philips, van het gezondheidsbeleid bij Artsen Zonder Grenzen. "Hoewel er in landen als Mozambique een aanzienlijk risico bestaat dat er een terugval optreedt, bestaat er een nog groter risico dat landen in regio's als West- en Centraal-Afrika, die al achterstand hebben opgelopen, de situatie nog verder zullen zien verslechteren.
Een daling die slachtoffers maakt
Volgens cijfers van de VN is de binnenlandse en internationale financiering voor hiv-programma's in 2018 met 1 miljard dollar gedaald, terwijl het financieringstekort voor tuberculoseprogramma's verder is toegenomen tot 3,5 miljard dollar per jaar.
In Guinee is het aantal sterfgevallen als gevolg van hiv en tuberculose de afgelopen jaren toegenomen. In een uitdagende omgeving waarin de inspanningen moeten worden opgevoerd, zijn de door het Wereldfonds ondertekende subsidies tussen de periodes 2015-2017 en 2017-19 gedaald. In Myanmar, dat een van de hoogste hiv-prevalentiecijfers in Azië heeft, wordt het verwachte financieringstekort voor hiv/aids in het land geschat op 150 miljoen dollar.
Het gebrek aan beschikbare middelen heeft een onmiddellijke impact op de patiënten. Het kan leiden tot hiaten in de stock, toevoer of toegang van geneesmiddelen-, diagnosetesten, preventiemiddelen en zorgdiensten. Veel mensen beginnen niet op tijd met de behandeling of worden gedwongen om de behandeling te staken, soms door een gebrek aan medicijnen. Een dergelijke situatie draagt bij tot een verhoogde overdracht, een hogere mortaliteit, meer mislukte behandelingen en een nog hogere prevalentie van resistentie tegen geneesmiddelen - waardoor de kosten van de zorg voor hiv en tuberculose verder stijgen.
"Aan het begin van mijn behandeling ging het niet goed, omdat er voortdurend tekorten in de voorraden van geneesmiddelen waren en mijn gezondheid niet verbeterde", zegt Odia, een hiv-patiënt uit Guinee. "De kliniek van Artsen Zonder Grenzen in Conakry werd mij aanbevolen. Daar zou dat niet gebeuren. Ergens anders sterven patiënten gewoonweg. De man van een vriend komt hierheen voor zijn behandeling, helemaal vanuit Kankan, meer dan 600 km verderop, omdat er anders niets is.
Een dringende realitycheck is nodig
Op basis van studies in negen landen waar Artsen Zonder Grenzen hiv- en tuberculoseprogramma’s beheert – de Centraal-Afrikaanse Republiek, de Democratische Republiek Congo, Eswatini, Guinee, Kenia, Malawi, Myanmar en Zimbabwe – toont het rapport aan dat veel landen die te kampen hebben met een gebrek aan externe hiv/tuberculosesteun nog niet klaar zijn om de financiering van de zorg op korte termijn over te nemen. Ook al is de politieke wil aanwezig, het zou leiden tot lacunes in de respons. Dit is vooral het geval voor landen die getroffen worden door conflicten of sociaaleconomische crises.
"Het delen van de financieringslast met landen die getroffen zijn door hiv en tuberculose is in principe positief, omdat het de eigen verantwoordelijkheid van landen en hun onafhankelijkheid van de wispelturigheid van donoren kan vergroten", vervolgt dokter Philips. "Maar de aanpak moet worden aangepast aan de realiteit in elk land. Wanneer de prognoses over het vermogen van een land om de binnenlandse middelen te verhogen te optimistisch blijken te zijn, brengt dit zowel de gezondheidsprogramma's als het leven van de mensen in gevaar".
In de aanloop naar de conferentie over de aanvulling van het Wereldfonds wordt in het rapport van Artsen Zonder Grenzen een beroep gedaan op de donorlanden om onmiddellijk actie te ondernemen om de daling van de financiering van hiv en tuberculose om te buigen, te beginnen met sterke toezeggingen aan het Wereldfonds, en op de donoren om hun aanpak aan te passen aan de specifieke uitdagingen waarmee hun partnerlanden worden geconfronteerd.
"Als we er niet in slagen om dit op te lossen, zal dit de vooruitgang uit het verleden ondermijnen en kan dit leiden tot een heropflakkering van de epidemieën die vele levens kunnen kosten", waarschuwt Philips tot besluit. "Donorlanden moeten voorkomen dat de reactie verder van de rails verdwijnt".